Oυρική αρθρίτιδα
Υπερουριχαιμία είναι η αύξηση του ουρικού οξέος στο αίμα μας το οποίο όταν ξεπεράσει το φυσιολογικό όριο δεν παραμένει διαλυμένο αλλά σχηματίζει κρυστάλλους και κατακάθεται (1)
(1) Σχηματισμός κρυστάλλων και τοπική φλεγμονή στην μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση του ποδιού
Η νόσος από ουρικό οξύ επομένως, είναι μία χρόνια τοπική φλεγμονώδης αντίδραση του οργανισμού στον σχηματισμό αυτών των κρυστάλλων και εκδηλώνεται κυρίως με μονοαρθρίτιδα.
Εμφανίζεται ως οξεία προσβολή κυρίως τις βραδινές ώρες συνήθως μετά από πλούσιο φαγητό και αρκετό αλκοόλ και εκτός από μονοαρθρίτιδα μπορεί να κάνει τόφους, διάμεση νεφρίτιδα και κάποτε αποφρακτική ουροπάθεια.
Η οξεία μονοαρθρίτιδα προσβάλλει κυρίως την 1η μεταταρσιοφαλαγγική άρθρωση του ποδιού (2), αλλά και την ποδική καμάρα, την ποδοκνημική, το γόνυ, τον αγκώνα.
(2) Θέσεις που συνήθως προσβάλλονται
Μέσα σε λίγες ώρες, αναπτύσσεται έντονος πόνος και οίδημα στην προσβεβλημένη άρθρωση. Το δέρμα γύρω από αυτή είναι ερυθρό, γυαλίζει και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο. Λόγω της συνήθους προσβολής στο πόδι, την νόσο αποκαλούν και ‘’ποδάγρα’’ (3) αλλά και ‘’χειράγρα’’, ‘’γονάγρα’’, ‘’αγκωνάγρα’’, ανάλογα με την άρθρωση που θα προσβληθεί.
(3) Τυπική εμφάνιση ‘’ποδάγρας’’
Στα παλιά χρόνια η ουρική αρθρίτιδα θεωρείτο νόσος πλουσίων ή των καλοφαγάδων. Σήμερα γνωρίζουμε περισσότερα πράγματα για την αιτιολογία της.
Σε ποιους συμβαίνει;
Προσβάλει κυρίως άνδρες σε αναλογία 7:1 σε σχέση με τις γυναίκες. Αφορά κατά προτίμηση τις ηλικίες των 40-50 ετών για τους άνδρες και άνω των 60 ετών στις γυναίκες. Η συχνότητα στους μεν άνδρες είναι 5-25 ανά 1000 άτομα και στις γυναίκες 1 έως 5 ανά 1000 άτομα.
Παρουσιάζει φυσικά παγκόσμια κατανομή και έχει αποδειχθεί ότι σχετίζεται με γενετική προδιάθεση (κληρονομική έλλειψη ενζύμων) καθώς και κληρονομική υπερπαραγωγή ουρικού μονονατρίου. Διάφοροι επιγενείς παράγοντες φαίνεται να επηρεάζουν τη νόσο, όπως η παχυσαρκία, η μεγάλη πρόσληψη πουρινών, το αλκοόλ, κλπ.
Γιατί συμβαίνει
Η νόσος από ουρικό οξύ είναι αποτέλεσμα ενός ‘’διαφοροποιημένου’’ μεταβολισμού του ουρικού οξέος. Γίνεται υπερπαραγωγή αυτού ή και υπάρχει μείωση της ικανότητας των νεφρών να αποβάλουν το ουρικό οξύ του οργανισμού που έτσι πλεονάζει. Η ακριβής αιτία δεν είναι γνωστή, όμως, διαπιστώνουμε και διάφορες περιπτώσεις που ευνοούν την έκλυση παροξυσμού (νηστεία, παχυσαρκία, λοιμώξεις, χειρουργικές επεμβάσεις, τραύματα, φάρμακα, λευκοπενία κλπ) που παρεμβαίνουν στη διαδικασία απέκκρισης του ουρικού οξέος. Διάφορες ακόμα παθολογικές καταστάσεις (η υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία, η αθηρωμάτωση και ο σακχαρώδης διαβήτης), ευνοούν την εμφάνιση ουρικής νόσου.
Μορφές εμφάνισης της νόσου
Η αύξηση του ουρικού οξέος μπορεί να είναι ασυμπτωματική αλλά μπορεί επίσης να προκαλέσει: 1) οξεία μονοαρθρίτιδα, 2) υποτροπιάζουσες κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας, 3) χρόνια ουρική τοφώδη αρθρίτιδα, 4) χρόνια ουρική πολυαρθρίτιδα, 5) ουρική νεφροπάθεια με εναπόθεση κρυστάλλων στο μυελό του νεφρού, 6) αποφρακτική ουροπάθεια και 7) Στεφανιαία νόσο.
Μελέτες έχουν δείξει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η υπερουριχαιμία και όσο μεγαλύτερο το χρονικό διάστημα που υφίσταται , τόσο πιο βαριές θα είναι οι επιπτώσεις που θα υπάρξουν.
Συμπτώματα και κλινική εικόνα
Όπως ήδη είπαμε η υπερουριχαιμία μπορεί να υφίσταται για αρκετό καιρό χωρίς συμπτώματα. Όταν θα εμφανισθεί, κύρια εκδήλωση είναι η οξεία μονοαρθρίτιδα (85-90%) και (10-15%) ολιγοαρθρίτιδα.
Συνήθως πρόκειται για υποτροπιάζουσες κρίσεις ουρικής αρθρίτιδας και σπανιότερα για χρόνια αρθρίτιδα με σχηματισμό τόφων. Εκτός από την 1η φάλαγγα του μεγάλου δακτύλου του ποδιού, ο ασθενής μπορεί να προσβληθεί και σε άλλες περιοχές. Η κρίση αυτή συμβαίνει συνήθως κατά τις νυχτερινές ώρες, διαρκεί συνήθως 3-10 ημέρες και υποχωρεί αυτόματα. Ο ασθενής μένει για κάποιο χρονικό διάστημα χωρίς ενοχλήματα και η κρίση θα παρουσιασθεί και πάλι.
Οι επαναλαμβανόμενες προσβολές οδηγούν σε χρόνια ουρική αρθρίτιδα που ονομάζεται και τοφώδης αρθρίτιδα. Η εγκατάσταση τοφώδους αρθρίτιδας απαιτεί συνήθως 10 χρόνια από την έναρξη της νόσου. Οφείλεται στον σχηματισμό τόφων αλάτων ουρικού οξέος (4) σε θυλάκους αρθρώσεων, τένοντες και τον υποδόριο ιστό.
(4) Τόφοι ουρικού οξέως
Τόφοι μπορεί επίσης να εμφανισθούν στα πτερύγια των αυτιών, την άκρη της μύτης και τα βλέφαρα.
Διάγνωση
Η διάγνωση της νόσου από ουρικό οξύ θα γίνει κυρίως με το ιστορικό και την κλινική εικόνα που είναι αρκετά χαρακτηριστική. Αν χρειασθεί η λήψη και εξέταση του αρθρικού υγρού ή του τόφου, θα δείξει κρυστάλλους ουρικού οξέος στο οπτικό μικροσκόπιο ή το μικροσκόπιο πολωμένου φωτός που ‘’χρωματίζει’’ τους κρυστάλλους σε κίτρινους και μπλε ανάλογα με την πόλωση που υφίστανται.
Ευθύς μετά τη διάγνωση της ουρικής αρθρίτιδας πρέπει να κάνουμε έλεγχο της ουριχαιμίας και να συνεχίσουμε για να διαπιστώσουμε ποια κατάσταση προκαλεί την αύξηση του ουρικού.
Διαφορική διάγνωση της ουρικής νόσου πρέπει να γίνει από την σηπτική αρθρίτιδα, την ψευδοουρική αρθρίτιδα, την τραυματική αρθρίτιδα και την άτυπη εκδήλωση με παρεμφερή τρόπο διαφόρων συστηματικών νοσημάτων (πχ ρευματοειδής αρθρίτιδα)
Θεραπεία
Μας ενδιαφέρει η αντιμετώπιση της οξείας μονοαρθρίτιδας, η προφύλαξη από υποτροπιάζουσες κρίσεις μονοαρθρίτιδας και φυσικά η αντιμετώπιση της υπερουριχαιμίας.
Στην οξεία αρθρίτιδα χρειάζεται άμεση φαρμακευτική αντιμετώπιση (κολχικίνη, αντιφλεγμονώδη φάρμακα) που θα χορηγηθούν μόνο από το γιατρό και με ιδιαίτερη προσοχή λόγω παρενεργειών. Για την υποτροπιάζουσα και χρόνια αρθρίτιδα πρέπει να ανευρεθούν οι αιτίες της αύξησης, να εξασφαλισθεί η καλή διούρηση (ο ασθενής να παίρνει αρκετά υγρά), να γίνει αλκαλοποίηση του pH του αίματος και των ούρων (με σόδα φαγητού), να τροποποιηθεί η δίαιτα και να δοθούν κατάλληλα φάρμακα.
Η Αλλοπουρινόλη
Περιέχεται στα συνήθη φάρμακα που χορηγούνται (zyloric, zylapur και άλλα). Χρειάζεται σε ασθενείς με αυξημένη παραγωγή ουρικού, νεφρολιθίαση, νεφρική ανεπάρκεια και επιπεπλεγμένη ουρική νόσο. Δρα αναστέλλοντας το ένζυμο που μετατρέπει την υποξανθίνη σε ξανθίνη και την ξανθίνη προς ουρικό οξύ και έτσι περιορίζει την παραγωγή του. Αντενδείκνυται σε ασυμπτωματική υπερουριχαιμία, σε κρίση ουρικής αρθρίτιδας και σε μη επιπεπλεγμένη ουρική νόσο.
Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι έχει παρενέργειες. Κύριες εξ αυτών είναι το εξάνθημα, η δερματίτιδα (με απολέπιση), ο πυρετός, η ηωσινοφιλία, η ηπατική δυσλειτουργία και η αγγειίτιδα. Εάν παραγνωριστούν μπορεί να προκαλέσουν σοβαρότατες βλάβες.
Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην ταυτόχρονη χορήγηση φουροσεμίδης (lasix) και υδροχλωροθειαζίδης (διουρητικό που περιέχεται σε αρκετά φάρμακα για την υπέρταση), γιατί προκαλούνται έντονες παρενέργειες.
Η δοσολογία είναι 300 mg στο 24ωρο από το στόμα και η θεραπεία εφόσον με αυστηρά κριτήρια θα θεωρηθεί αναγκαία, διαρκεί για όλη τη ζωή.
Στην υπερουριχαιμία και γενικά στους ασθενείς που πάσχουν από ουρική νόσο πρέπει να αποφεύγονται διάφορες τροφές και ποτά για τα οποία πάρα κάτω ακολουθεί οδηγία.
Επιπλοκές και Πρόγνωση της ουρικής νόσου
Οι κυριότερες επιπλοκές είναι οι παρενέργειες από τα χορηγούμενα φάρμακα, η μετάπτωση σε χρόνια ουρική αρθρίτιδα, ο σχηματισμός λίθων στα νεφρά και η προοδευτική μείωση της νεφρικής λειτουργίας.
Τα προβλήματα και οι επιπτώσεις είναι μεγαλύτερα σε άτομα που αναπτύσσουν τη νόσο σε ηλικία μικρότερη των 30 ετών.
Καταλήγοντας: Η νόσος από ουρικό οξύ είναι άκρως επώδυνη κατάσταση. Με τη σωστή αγωγή, ο πόνος της κρίσης και τα συμπτώματα θα υποχωρήσουν. Ο πειθαρχικός άρρωστος θα αποφύγει τις πολλές υποτροπές και δεν θα απειληθεί με επιπλοκές.
Η συνεργασία με τον γιατρό (τακτική επαφή, πλήρης αμφίδρομη ενημέρωση, μείωση αλκοόλ, δίαιτα και απώλεια βάρους, πολλά υγρά, και σωστή λήψη φαρμάκων) είναι ουσιώδης.
ΔΙΑΙΤΑ στην ΥΠΕΡΟΥΡΙΧΑΙΜΙΑ
- Αυξήστε την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες (ψωμί, ζυμαρικά, ρύζι, φρούτα).
- Μειώστε τα λιπαρά στη διατροφή σας. Επιλέξτε μόνο άπαχα γαλακτοκομικά προϊόντα και τυριά.
- Μειώστε το κόκκινο κρέας.
- Φάτε πουλερικά και ψάρια σε λογικές ποσότητες (όχι πάνω από 3 φορές την εβδομάδα).
- Αποφύγετε το αλκοόλ.
- Αυξήστε την κατανάλωση υγρών (νερό, χυμοί).
- Προσπαθήστε να διατηρήσετε ένα κανονικό σωματικό βάρος.
- Μην χάσετε απότομα πολλά κιλά.
- Μην τρώτε ‘’πλούσια’’ γεύματα το βράδυ.
Τρόφιμα που απαγορεύονται:
Να αποφεύγονται τόσο σε οξεία φάση όσο και σε φάση ύφεσης διότι είναι πλούσια σε πουρίνες από τις οποίες θα προέλθει ουρικό οξύ:
Εντελώς
- Εντόσθια (συκώτι, μυαλά, νεφρά, έντερα, γλυκάδια)
- Λουκάνικα
- Ζωμός κρέατος
- Παχιές σούπες
- Βαριές σάλτσες
- Κυνήγι
- Χήνα
- Θαλασσινά (Μύδια, χτένια, αυγοτάραχο)
- Σαρδέλες
- Σκουμπρί
- Ρέγκες
- Αντσούγιες
- Μαγιά μπύρας
- Αμύγδαλα
Μερικώς
- Κοτόπουλο
- Γαλοπούλα
- Κόκκινο κρέας (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί, κατσίκι)
- Μπέικον
- Ψάρια
- Οστρακοειδή (εκτός από αυτά που αναφέρθηκαν πιο πάνω), όπως αστακός, καβούρια, γαρίδες, στρείδια
- Αρακάς
- Φασόλια
- Σπανάκι
- Φακές
- Σπαράγγια
- Σέλινα
- Σέσκλα
- Μανιτάρια
- Ντομάτα
- Κουνουπίδι
- Πατάτες τηγανητές
- ψωμί και δημητριακά ολικής αλέσεως.
Στην οξεία φάση κρίσης: μπορείτε να φάτε 80 – 90 gr. Κρέας ή ψάρι ή κοτόπουλο, γαλοπούλα, κουνέλι και μισή περίπου κούπα από τα παραπάνω λαχανικά, όσπρια ή δημητριακά (εκτός από σπανάκια, σπαράγγια, σέλινα, σέσκλα, μανιτάρια, τηγανιτές πατάτες), συνοδεύοντας με άφθονο νερό.
Ελεύθερα
- Το γάλα, ο καφές, το τσάι, το κακάο, τα σακχαρούχα ποτά, η σοκολάτα, το ρύζι, τα ζυμαρικά.
- Προτιμήστε κρέατα μεγάλων ζώων (κυρίως βοδινό και μοσχάρι) όπως επίσης ψάρια και κοτόπουλα. Σε λογικές βέβαια ποσότητες.
- Αυγά μπορείτε να φάτε μέχρι 3 την εβδομάδα.
- Όλα τα χορταρικά (που δεν αναγράφονται ως απαγορευμένα),
- Τα φρούτα, τους χυμούς τους και τις κομπόστες
- Όλα τα τυριά εκτός από όσα είναι πολύ αλμυρά ή με πολλά λιπαρά.
- Τα όσπρια επιτρέπονται αλλά σε περιορισμένη ποσότητα.
- Τα γλυκά ναι (αλλά να είναι περιορισμένα).