Στα τελευταία χρόνια ο αριθμός των ατόμων πέρα από τα 60 έχει αυξηθεί. Όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη γενικά. Μιλώντας με ποσοστά, το 22% των Ευρωπαίων είναι πάνω από 60 και το 18% των Ελλήνων πάνω από 65. Ενδιαφέρον έχει ότι οι αριθμοί αυτοί δείχνουν αυξητική τάση και υπολογίζουμε ότι στις επόμενες δεκαετίες, το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης θα αυξηθεί .
Στην ανάλυση της πληθυσμιακής σύνθεσης της πατρίδας μας, έχει επίσης σημασία να υπολογιστεί ότι η αύξηση που υπάρχει (75.000 άτομα ανά έτος) αντιστοιχεί κατά το 43% σε άτομα άνω των 65 ετών. Άνω των 80 ετών άτομα που ζουν σήμερα στην Ελλάδα, ανέρχονται σε 400.000 περίπου.
Τα άτομα μεγάλης ηλικίας σήμερα αντιμετωπίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου από καρδιοαγγειακά και εγκεφαλικά επεισόδια και νεοπλασματικές παθήσεις (διάφορες μορφές καρκίνου). Αυτό το γεγονός (παρόμοιο και στο σύνολο του δυτικού κόσμου) είναι εντελώς διαφορετικό από τα παλιά χρόνια. Πριν από 1 αιώνα, οι λοιμώδεις παθήσεις κυριαρχούσαν και σημαντική συμμετοχή στην θνησιμότητα είχαν η πνευμονία, η ελονοσία και άλλα μικροβιακά νοσήματα.
Στα χρόνια που πέρασαν, οι πρόοδοι της ιατρικής και κυρίως τα αντιβιοτικά, άλλαξαν τα δεδομένα και αύξησαν το προσδόκιμο επιβίωσης αλλά ταυτόχρονα την πιθανότητα του καρκίνου και την γήρανση των αγγείων, που υποστηρίζονται εκτός των άλλων και από περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Οι Έλληνες ηλικιωμένοι, αν προσεγγιστούν στατιστικά, με κριτήρια μορφωτικά και οικονομικά, παρουσιάζουν μεγάλη ανομοιογένεια. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στην προσπάθεια προσέγγισης του προβλήματος της γήρανσης και στον προσδιορισμό ωφέλιμων προτάσεων για κάθε ομάδα.
Διαιτητικές ανάγκες ηλικιωμένων
Οι διαιτητικές ανάγκες των ηλικιωμένων προσδιορίζονται αφού υπολογιστεί το μέσο ποσοστό μείωσης της φυσικής τους δραστηριότητας. Επειδή σε μεγάλη ηλικία η φυσική δραστηριότητα περιορίζεται για πολλούς και διάφορους λόγους οι συστάσεις για τις διατροφικές ανάγκες πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα.
Οι λόγοι που περιορίζουν την δραστηριότητα είναι συνήθως παθολογικές καταστάσεις που προοδευτικά εγκαθίστανται μειώνοντας την ικανότητα του ηλικιωμένου να παραμείνει σε καλή φυσική κατάσταση. Πρέπει εντούτοις να συνυπολογιστούν και πολλοί άλλοι σοβαροί λόγοι όπως η κοινωνική απομόνωση και η ψυχολογική κατάσταση. Η οικονομική δυνατότητα παίζει, όπως είναι αναμενόμενο, πολύ σοβαρό ρόλο.
Η προτεινόμενη μέση ημερήσια θερμιδική πρόσληψη είναι 1,6 φορές μεγαλύτερη από το βασικό μεταβολισμό όταν πρόκειται για ηλικία 50-69 ετών και 1,5 μεγαλύτερη για ηλικίες άνω των 70 ετών.
Η προσλαμβανόμενη επομένως ενέργεια είναι 2000-2800 θερμίδες για άντρες 51-75 ετών και 1400-2000 για γυναίκες της ίδιας ηλικίας.
Εδώ πρέπει να καταστεί απόλυτα σαφές ότι, ενώ οι ανάγκες σε θερμίδες ελαττώνονται σχεδόν παράλληλα με την ηλικία, οι ανάγκες πολλών διατροφικών στοιχείων όπως πρωτεϊνών, βιταμινών και μετάλλων, δεν ελαττώνονται με τον ίδιο τρόπο και στο ίδιο ποσοστό.
Υπάρχουν βέβαια και αρκετοί ηλικιωμένοι που διατηρούν πολύ καλή φυσική κατάσταση, δεν πάσχουν από σοβαρά παθολογικά προβλήματα και δεν έχουν περιορίσει την φυσική δραστηριότητα. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε και όταν συμβαίνει, να μην περιλαμβάνουμε αυτά τα άτομα στα πλάνα μας.
Για όσους πάντως ηλικιωμένους το χρειάζονται, πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι απαιτήσεις σε υδατάνθρακες είναι 55-60% του συνόλου των προσλαμβανόμενων ημερησίων θερμίδων (αμυλούχες τροφές, φρέσκα φρούτα και λαχανικά κυρίως) ενώ τα επεξεργασμένα σάκχαρα πρέπει να είναι μόνο ένα 10% του συνόλου.
Η πρωτεϊνική πρόσληψη προσδιορίζεται σε ημερήσια ποσότητα 1 γραμμαρίου πρωτεΐνης για κάθε κιλό σωματικού βάρους του ατόμου της τρίτης ηλικίας. Έτσι ένας ηλικιωμένος στα 70 κιλά χρειάζεται 70 γραμμάρια.
Το ημερήσια λαμβανόμενο λίπος συνιστάται να μην είναι σε ποσότητα μικρότερη από 30% των συνολικών θερμίδων που προσλαμβάνονται.
Τέλος για τις φυτικές ίνες για τις οποίες έχει υπάρξει μεγάλη συζήτηση για το ρόλο τους στην μείωση των πιθανοτήτων ανάπτυξης υψηλής αρτηριακής πίεσης, διαβήτη, παχυσαρκίας, στεφανιαίας νόσου και καρκίνου του εντέρου, έχει προσδιοριστεί πως δεν θα πρέπει να λαμβάνονται ποσότητες μικρότερες από 20-25 γραμμάρια σε ημερήσια βάση.
Η διατροφική ανεπάρκεια των ηλικιωμένων
Δυστυχώς διάφορες μελέτες έδειξαν ότι το 10 έως και 20% των ηλικιωμένων (από εκείνους που ζουν στο σπίτι τους) και πολύ μεγαλύτερο ποσοστό (έως και 60%) εκείνων που βρίσκονται σε ιδρύματα, δεν σιτίζονται σωστά.
Τα ηλικιωμένα αυτά άτομα εμφανίζουν διατροφικά ελλείμματα που επιδεινώνουν τα όποια παθολογικά τους προβλήματα, οδηγούν σε απώλεια βάρους και συμβάλλουν στην ανάπτυξη κινητικών προβλημάτων που προκαλούν ακόμα μεγαλύτερη έκπτωση της φυσικής τους δραστηριότητας, καταλήγοντας έτσι στην ύπαρξη ενός φαύλου κύκλου.
Οι διάφοροι παράγοντες που οδηγούν σε ένα τέτοιο αποτέλεσμα είναι:
- Η άγνοια Αυτή είναι συχνά αποτέλεσμα διατροφικών αντιλήψεων και συμπεριφορών που διαμορφώθηκαν σε εποχές όπου οι γνώσεις μας για την σωστή διατροφή ήταν περιορισμένες. Είναι πολύ δύσκολο στην πράξη ένα ηλικιωμένο άτομο να αποκτήσει σωστή αντίληψη και να εκδηλώσει νέα συμπεριφορά στο θέμα της διατροφής του. Στις περιπτώσεις ιδρυματικής περίθαλψης τα αίτια είναι πιο πολύπλοκα, ειδικά αν δεν διατίθεται ειδική επιστημονική υποστήριξη. Η οικονομική κατάσταση παίζει επίσης σημαντικό ρόλο, αφού σε εποχές με καλλίτερα οικονομικά, οι δυνατότητες ήταν μεγαλύτερες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι περιπτώσεις ανδρών εν χηρεία που πέρα από την πλήρη σχεδόν άγνοια παρασκευής φαγητού, έχουν και σοβαρή κατάθλιψη εμφανίζοντας συχνά τάση απομονωτισμού.
- Η Κοινωνική απομόνωση. Υπάρχουν άτομα απομονωμένα. Τόσο πολύ ώστε να έρχονται σε επαφή με φίλους, συγγενείς ή άλλους, πολύ σπάνια. Η μεγάλη ηλικία συνοδεύεται αρκετά συχνά από αυτό. Τα άτομα αυτά χάνουν σιγά – σιγά το ενδιαφέρον τους για το φαγητό, τρώνε πρόχειρα και μπορούν να παραλείπουν γεύματα δείχνοντας απάθεια και αδιαφορία όχι μόνο για να καθίσουν στο τραπέζι αλλά και για την ίδια την ύπαρξη τους.
- Η Φυσική ανικανότητα. Σε ηλικιωμένους με κινητικά προβλήματα ή προβλήματα όρασης (ημιπληγία, αρθρίτιδα, οστεοπόρωση με κατάγματα, βαρύ γλαύκωμα, καταρράκτης, εκφύλιση ωχρής κηλίδας κλπ.) οι δυσκολίες επεκτείνονται και στην προμήθεια τροφίμων αλλά και την παρασκευή των φαγητών.
- Οι Διανοητικές διαταραχές. Η ιατρική και η κοινωνική φροντίδα είναι απαραίτητη για τους ψυχασθενείς που δεν μπορούν να φροντίσουν τον εαυτό τους αλλά και για όσους πάσχουν από νοσήματα που οδηγούν σε έκπτωση της νοητικής ικανότητας ή ακόμα και σε περιπτώσεις βαριάς κατάθλιψης.
- Η Φτώχεια. Έχει διαπιστωθεί ότι οι δίαιτες που ακολουθούνται από αυτούς που δεν διαθέτουν οικονομικούς πόρους (κυρίως τους συνταξιούχους που δεν έχουν άλλες πηγές εσόδων), είναι δίαιτες επαναλαμβανόμενες και μονότονες. Συνήθως τα φαγητά άνοστα και ως εκ τούτου δεν ανοίγουν την όρεξη και δεν παρακινούν τον υπερήλικα να φάει .
Επιπλέον λόγοι κακής διατροφής
- Μειωμένη όρεξη. Μπορεί να σχετίζεται με υποκείμενη ‘’έρπουσα» νόσο. Για παράδειγμα οι χρόνιες ουρολοιμώξεις που σε ηλικιωμένα άτομα μπορεί να λανθάνουν της διάγνωσης μπορεί να εκφραστούν με μειωμένη όρεξη. Το ίδιο και σε περιπτώσεις παθήσεων του θυρεοειδούς ή αδιάγνωστων ακόμα νεοπλασματικών παθήσεων.
- Μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών ουσιών. Στους ηλικιωμένους η διαταραχές αιμάτωσης και η αρτηριοσκλήρωση μπορεί μέσω ισχαιμίας του λεπτού εντέρου (το όργανο που κάνει την πέψη και την απορρόφηση) να προκαλέσουν περιορισμένη ‘’αξιοποίηση’’ της τροφής. Έτσι η απορρόφηση λιπών, λιποδιαλυτών βιταμινών, φυλλικού οξέως και βιταμίνης Β12 είναι μειωμένη και αυτό θα οδηγήσει στην εμφάνιση προβλημάτων. Οι χρόνιες χολοκυστοπάθειες καθώς και οι χολοκυστεκτομές που έχουν γίνει, μπορεί επίσης να παίξουν ρόλο. Το ίδιο θα συμβεί και σε περιπτώσεις με έκπτωση της παγκρεατικής λειτουργίας.
- Δυσλειτουργία μηχανισμών εξεργασίας, κατάποσης τροφής Η κακή κατάσταση των δοντιών, μια κακώς εφαρμόζουσα οδοντοστοιχία, η δυσλειτουργία των μυών του φαρυγγολάρυγγα, προβλήματα περισταλτισμού στον οισοφάγο, υποχρεώνουν τον ηλικιωμένο σε επιλογή μαλακών τροφών. Οι μαλακές τροφές περιέχουν κυρίως υδατάνθρακες. Προκύπτει επομένως προοδευτικά μια πρωτεϊνική ανεπάρκεια ενώ απουσιάζουν επίσης ιχνοστοιχεία, φυτικές ίνες και άλλα χρήσιμα και αναγκαία θρεπτικά συστατικά.
- Αλκοόλ και λήψη φαρμάκων. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλης δεν είναι ασυνήθης σε ηλικιωμένα άτομα και τα αίτια που οδηγούν σε αυτή μπορεί να είναι πολλά περιλαμβανομένων και των ψυχολογικών. Έτσι οι θερμίδες που προσλαμβάνονται με αυτό τον τρόπο, καλύπτουν τις ημερήσιες ανάγκες σε σημαντικό βαθμό και περιορίζουν την πρόσληψη άλλων αναγκαίων θρεπτικών στοιχείων. Η ανεπάρκεια πρόσληψης φυλλικού οξέως με αποτέλεσμα την εμφάνιση μεγαλοβλαστικής αναιμίας δεν είναι σπάνια περίπτωση σε ηλικιωμένους πότες στους οποίους μπορούν να εμφανιστούν και άλλα προβλήματα θρέψης. Αρκετά φάρμακα επίσης, προκαλούν ενοχλήματα από το ανώτερο ή και το κατώτερο πεπτικό, με αποτέλεσμα ο ηλικιωμένος που τα παίρνει να έχει μειωμένη διάθεση ή και απέχθεια για φαγητό διότι επιδεινώνονται τα ενοχλήματα του.
- Αυξημένες απαιτήσεις. Η ακινητοποίηση των ηλικιωμένων στο κρεβάτι λόγω οποιασδήποτε αιτίας οδηγεί σε απώλεια μυϊκής μάζας. Αν συνυπάρχει πυρετός ή κατακλίσεις οι διατροφικές ανάγκες είναι ακόμα μεγαλύτερες.
- Ιατρογενείς αιτίες. Οι διατροφικές ανεπάρκειες μπορεί να προκύψουν και από λαθεμένες διαιτητικές συμβουλές. Δεν είναι σήμερα πολύ συνηθισμένες αλλά δεν αποκλείονται. Συνήθως αφορούν παθήσεις του πεπτικού συστήματος που τέθηκαν σε αυστηρά διαιτολόγια τα οποία δεν δικαιολογούνται από τις σύγχρονες γνώσεις.
Οι ηλικιωμένοι, οι ασθένειες και η διατροφή
Η παχυσαρκία και το υπερβολικό βάρος σώματος στους ενήλικες συσχετίζονται αναμφίβολα με μείωση της διάρκειας ζωής και με αύξηση των πρόωρων θανάτων.
Η παχυσαρκία έχει γίνει πλέον ένα παγκόσμιο, πολύ σοβαρό πρόβλημα υγείας που οδηγεί σε χρόνια προβλήματα όπως ο διαβήτης, η υπέρταση, τα καρδιακά προβλήματα αλλά και οι οστεοαρθρίτιδες ο καρκίνος κλπ. Μπορούμε να πούμε ότι
H παχυσαρκία μειώνει την ζωή σε βαθμό ανάλογο με αυτόν που προκύπτει από το κάπνισμα. Η διατροφή των παχύσαρκων επομένως πρέπει να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της υγείας τους και η απώλεια βάρους να επιδιωχτεί πολύ σοβαρά.
Σε άτομα άνω των 65 ετών δεν ξεχνάμε επίσης ότι εκδηλώνεται συχνά μια διαταραχή της όρασης που οφείλεται στην γεροντική εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Μια διατροφή με έμφαση σε βιταμίνη C, βιταμίνη Ε, βήτα καροτίνη και ψευδάργυρο, δείχτηκε ότι μειώνει τον κίνδυνο απώλειας της όρασης και περιορίζει την πιθανότητα τύφλωσης στην οποία μπορεί να οδηγήσει ενίοτε η εκφύλιση αυτή.
Η εμφάνιση προβλημάτων μνήμης σε ηλικιωμένα άτομα ή και η απώλεια νοητικών ικανοτήτων μπορεί να οφείλεται σε βλάβες που προκαλεί ο σακχαρώδης διαβήτης στον εγκέφαλο. Λόγω αγγειακών βλαβών δημιουργούνται μικροεμφράγματα που σταδιακά προκαλούν σημαντικές ανεπάρκειες λειτουργίας. Η παρουσία όμως υψηλής γλυκόζης στο αίμα για μακρά χρονικά διαστήματα, προκαλεί ανεπανόρθωτες βλάβες και σε άλλα ζωτικά όργανα (μάτια, νεφρούς, καρδία) . Οι βλάβες αφορούν πολύ περισσότερο εκείνους που δεν συμμορφώνονται με τις οδηγίες και δεν ακολουθούν πιστά την θεραπεία τους. Εδώ ο ρόλος της σωστής διατροφής αποκτά μείζονα σημασία. Φυσικά την ίδια σημασία έχει και η φυσική άσκηση.
δείτε και:
Ζωή έως τα 150; Ναί και βλέπουμε!
Γεράστε … καλλίτερα. Το μπορείτε