Το διαγνωστικό υπερηχογράφημα, τόσο για τον κόσμο όσο και τους γιατρούς, θεωρείται μια ασφαλής εξεταστική μέθοδος. Η χρήση του στην εγκυμοσύνη είναι συχνότατη και δίνει σημαντικές πληροφορίες. Όμως αυτή ακριβώς η συχνότητα της χρήσης, μας υποχρεώνει να ελέγξουμε προσεκτικά και να σιγουρευτούμε ότι είναι πραγματικά αβλαβές. Τούτο διότι στην εφαρμογή του υπάρχουν θερμικές και μηχανικές επιδράσεις στους ελεγχόμενους ιστούς οι οποίες μάλιστα αυξάνονται όσο αυξάνεται και η εκπεμπόμενη ισχύς.
Στο παρελθόν, με την έγχρωμη ή τριών διαστάσεων απεικόνιση υπήρξε ανάγκη αύξησης στην εκπεμπόμενη ισχύ, κάτι που οδήγησε στην έκδοση οδηγιών ασφάλειας στην εφαρμογή των υπερήχων.
Τι επιδράσεις μπορούν να έχουν οι υπέρηχοι;
Η εκπεμπόμενη μηχανική ενέργεια ταξιδεύει με τη μορφή κύματος στους ιστούς όπου ανακλάται και γυρίζοντας προς τα πίσω σχηματίζει μια εικόνα. Από μελέτες σε ζώα γνωρίζουμε πως στην διαδικασία αυτή έχουμε:
- Αύξηση θερμότητας τόσο στο σημείο επαφής της κεφαλής του μηχανήματος, όσο και των ελεγχόμενων ιστών που απορροφούν το υπερηχογραφικό κύμα.
- Σπηλαιοποίηση. Ονομάζουμε έτσι την δημιουργία φυσαλίδων αέρα όταν οι υπέρηχοι έχουν μεγάλη αρνητική πίεση. Με τις σημερινές μεθόδους εξέτασης δεν υπάρχει τέτοιο θέμα.
- Άλλες μηχανικές επιδράσεις που στερούνται σημασίας, όπως η δημιουργία κυμάτων εντός των ελεγχόμενων ιστών και stress της επιφάνειας τους.
Οι επιδράσεις στα έμβρυα
Δεδομένης της απουσίας σπηλαιοποίησης στις χρησιμοποιούμενες συχνότητες, το ενδιαφέρον μας επικεντρώνεται κυρίως στην αύξηση της θερμοκρασίας.
Δεδομένης της τερατογόνου δράσης της θερμότητας, το ενδιαφέρον των ερευνητών επικεντρώθηκε στη μέτρηση των βαθμών αύξησης της θερμοκρασίας, καθώς και στο χρόνο έκθεσης στην εφαρμογή των υπερήχων.
Το θέμα της αύξησης της θερμοκρασίας στο έμβρυο δεν είναι απλό και η έρευνα συνεχίζεται. Για την ώρα οι οδηγίες που ισχύουν προτείνουν την χρήση των υπερήχων χωρίς επιφυλάξεις, όταν αυτοί αυξάνουν τη θερμοκρασία για λιγότερο από 1,5 βαθμό. Εφαρμογές που αυξάνουν τη θερμοκρασία για παραπάνω από 5 λεπτά πρέπει να θεωρούνται δυνητικά επικίνδυνες.
Η οδηγία διατυπωμένη με αυτό τον τρόπο (παραπάνω από 5 λεπτά), εισάγει ένα ποικίλο χρονικό φάσμα τιμών που μπορεί να χαρακτηριστεί σαν γκρίζα ζώνη. Τούτο διότι δεν δίδονται σαφείς χρονικοί περιορισμοί στη χρήση της εφαρμογής, ή στην αύξηση θερμοκρασίας πέρα από 1,5 βαθμούς στην διάρκεια της.
Επιδημιολογία
Τα χρόνια που πέρασαν μελετήθηκε η ενδεχόμενη συσχέτιση των υπερήχων με: Παιδικό καρκίνο, Δυσλεξία, Γέννηση παιδιών μη δεξιόχειρων, Καθυστέρηση ομιλίας και Χαμηλό βάρος γέννησης. Για τον παιδικό καρκίνο καμιά συσχέτιση δεν εδείχθη. Στη δυσλεξία αλλά και την καθυστέρηση ομιλίας, υπήρξε μια εργασία με στατιστικώς σημαντική σχέση (p<0.01) αλλά μεγαλύτερη και πολύ καλλίτερα οργανωμένη μελέτη έδειξε πως δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
Παιδιά που ως έμβρυα εκτέθηκαν σε υπέρηχους, βρέθηκε ότι γεννήθηκαν μη δεξιόχειρα (19% έναντι 15% της ομάδας ελέγχου). Οι ερευνητές θεώρησαν φτωχή την συσχέτιση αν και στατιστικώς σημαντική. Μελετούν μεγαλύτερα δείγματα πριν καταλήξουν. Τέλος, και όσον αφορά το βάρος κατά την γέννηση, αρκετές μελέτες (11) που έγιναν δεν έδειξαν να υπάρχει αξιόλογη σχέση.
Καταλήγοντας: Τα διαθέσιμα στοιχεία δεν δείχνουν να υπάρχει κάποιος σοβαρός κίνδυνος για τα έμβρυα, από τη χρήση υπερήχων.
Εξυπακούεται ότι αναφερόμαστε πάντοτε σε κατάλληλες συνθήκες που προϋποθέτουν επαρκώς εκπαιδευμένο προσωπικό και εργαστήρια υψηλού τεχνολογικού επιπέδου που βρίσκονται κάτω από αξιόπιστο περιοδικό έλεγχο ποιότητας.