Σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου. Μια ψεύτικη ”κολίτιδα”

Ο κόσμος το ξέρει πιο πολύ σαν ‘’σπαστική κολίτιδα’’, αν και ο όρος αυτός είναι λαθεμένος (*).

Εν τούτοις, όπως και να το πει κανείς δεν παύει να ταλαιπωρεί, να προκαλεί πόνο και άλλες ενοχλήσεις σε πλήθος ανθρώπων και να κάνει τη ζωή τους μίζερη.

(*) Η κατάληξη ”ίτις” στην ιατρική, μπαίνει όταν υφίσταται φλεγμονή. Έτσι υπάρχει κύστη και κυστίτις, σκωληκοειδής απόφυση και σκωληκοειδiτις, σάλπιγγα – σαλπιγγίτις κ.ά.  Στο ευερέθιστο έντερο όμως, το κόλον, δηλαδή το παχύ έντερο δεν έχει φλεγμονή. Έτσι ο όρος κολίτις δεν δικαιολογείται. 

Πρόκειται για πρόβλημα που αφορά  το κατώτερο πεπτικό και σχετίζεται με διαταραχή στην κινητική λειτουργία, στο παχύ έντερο.

Φυσιολογικά, ο ρόλος που παίζει το παχύ έντερο είναι η ανάμιξη και προώθηση του περιεχομένου του που θα αποβληθεί με την μορφή των κοπράνων. Για να το επιτύχει, καθώς λειτουργεί κινείται ρυθμικά και επαναλαμβανόμενα (ανάδευση, σύσπαση, χαλάρωση, προώθηση) σε όλο το μήκος του. Το σύνολο αυτών των κινήσεων ονομάζεται περισταλτισμός.

Στις περιπτώσεις που ο περισταλτισμός γίνεται με μεγαλύτερη ή μικρότερη ένταση όπως και όταν ο ρυθμός και η αλληλουχία αυτών των κινήσεων διαταραχθεί, προκύπτουν συμπτώματα.

Τα συμπτώματα αυτά που μπορεί να περιλαμβάνουν κυρίως πόνο, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, ονομάζονται ‘’ευερέθιστο έντερο’’.

Ποιοι εμφανίζουν τα συμπτώματα;

Συνήθως γυναίκες περισσότερο από άνδρες σε αναλογία 2 προς 1, ιδιαίτερα ανάμεσα στις ηλικίες 20-30 ετών. Γενικότερα ένας στους πέντε ανθρώπους (20%) θα παρουσιάσει συμπτώματα ευερεθίστου εντέρου αν και είναι πιθανό το νούμερο αυτό να είναι μεγαλύτερο διότι πολλοί είναι εκείνοι που δεν πηγαίνουν στο γιατρό.

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Υποτροπιάζοντα κοιλιακό πόνο
• Αίσθημα διάχυτης κοιλιακής ευαισθησίας
• Χαλαρές ή διαρροϊκές κενώσεις
• Δυσκοιλιότητα
• Φούσκωμα
• Κεφαλαλγία

Άλλα συμπτώματα :

• Ρέψιμο
• Κακοσμία στόματος
• Κόπωση
• Ναυτία και σπάνια έμετος
• Αίσθημα ατελούς κένωσης μετά την αφόδευση

Η αιτιολογία του ευερεθίστου εντέρου παραμένει ένα ‘’ιατρικό μυστήριο’’ και κανείς δεν είναι εντελώς σίγουρος πως ακριβώς προκύπτει. Πιθανολογούμε πως ένα μέρος τουλάχιστον από το πρόβλημα σχετίζεται με τον τρόπο που το σώμα μας χρησιμοποιεί την ορμόνη σεροτονίνη συντονίζοντας την λειτουργικότητα (συσπάσεις) των μυών.

Όμως το ευερέθιστο έντερο φαίνεται να αντιδρά υπερβολικά και σε διάφορα άλλα είδη ερεθισμάτων, περιλαμβανομένου του φαγητού, της φυσικής άσκησης και της ψυχικής διάθεσης. Περισσότεροι από 60% εκείνων που παραπονούνται για ευερέθιστο έντερο φαίνεται πως το συσχετίζουν με το άγχος ή την κατάθλιψη.

Λοιμώξεις επίσης του πεπτικού συστήματος μπορεί να πυροδοτήσουν τα συμπτώματα ενώ δεν αποκλείεται να υπάρχει κάποια σχέση ευερεθίστου εντέρου και τροφικής δυσανεξίας.

Η διάγνωση 

Η μετά βεβαιότητας διάγνωση σε ένα περιστατικό ευερεθίστου εντέρου είναι για τους γιατρούς μια πρόκληση. Αυτό οφείλεται στο ότι τα συμπτώματα δεν είναι ειδικά και ως εκ τούτου μπορεί να κρύβουν άλλες παθήσεις. Αρκετά συχνά ο γιατρός θα χρειασθεί να καταλήξει σε διάγνωση ‘’εξ αποκλεισμού’’, αφού δηλαδή κάνει ότι χρειάζεται ώστε να μην παραμένουν αμφιβολίες.

Οι εξετάσεις μπορεί να περιορισθούν σε αιματολογικά Tests καθώς και εξέταση κοπράνων, ίσως όμως επεκταθούν σε ακτίνες ή και κολονοσκόπηση. Η τελική απόφαση χρειάζεται ώριμη σκέψη, απαιτεί ιατρική εμπειρία και θα λάβει υπόψη το ιστορικό, την κλινική εικόνα, την ηλικία, την ψυχολογία του ασθενούς και την διάρκεια των ενοχλημάτων.

Δεν υπάρχει χρυσός κανόνας για ‘’γρήγορη’’ ή ‘’ασφαλή διάγνωση’’. Εάν τα συμπτώματα υπάρχουν για διάστημα τουλάχιστον 12 εβδομάδων στους τελευταίους 12 μήνες και ο ασθενής αναφέρει ότι ανακουφίζεται μετά την τουαλέτα όπου παρατηρεί κόπρανα σαν ‘’μπάλες’’ ή σαν ‘’μολύβια’’, ίσως ο γιατρός -εφόσον δεν τον προβληματίζει κάτι άλλο-, να περιμένει για ένα μικρό διάστημα. Διαφορετικά θα πρέπει να κάνει έλεγχο.

Προσοχή: σε καμιά περίπτωση δεν είναι επιτρεπτή η ‘’αυτοδιάγνωση’’. Ο ασθενής που παρουσιάζει συμπτώματα και τα ερμηνεύει ο ίδιος αυθαίρετα σαν ‘’κολίτιδα’’, εκθέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο. Ιδιαίτερα όταν είναι ηλικιωμένος.

Η θεραπεία  

Δίαιτα: Συνήθως ο ασθενής γνωρίζει τα είδη φαγητών που τον ενοχλούν. Καλό είναι να κάνει σε αυτά μέτρια χρήση, παρά το ότι η ίδια τροφή μπορεί να καταναλωθεί σε μια άλλη στιγμή χωρίς να προκαλέσει κανένα σύμπτωμα.

Εφόσον δεν υπάρχουν έντονες διάρροιες, τα φρούτα και τα λαχανικά καθώς και άφθονο νερό είναι καλή επιλογή. Στην πράξη όμως, οι ασθενείς με ευερέθιστο έντερο αποφεύγουν τα φρούτα και τα λαχανικά διότι όπως οι ίδιοι λένε ‘’προκαλούν πόνο και φούσκωμα’’. Αυτό είναι φυσικό διότι τροφές με μεγαλύτερο υπόλειμμα προκαλούν μεγαλύτερη αίσθηση βάρους και πληρότητας. Όμως η αποφυγή τους οδηγεί σε δυσκοιλιότητα που τελικά πυροδοτεί μια νέα κρίση. Έτσι προκύπτει ένας φαύλος κύκλος.

Σωστό τελικά είναι να γίνεται λογική χρήση. Τα πολλά καρυκεύματα, τα καυτερά φαγητά, τα λαχανικά και τα όσπρια που παράγουν πολλά αέρια, το οινόπνευμα, το τσάι και ο καφές ας καταναλίσκονται με μέτρο, ιδιαίτερα σε εποχές όξυνσης των ενοχλήσεων.

Φάρμακα: Χρησιμοποιούνται διάφορα φάρμακα που λύνουν τον σπασμό του εντέρου και μειώνουν τον πόνο ή την διάρροια. Στην περίπτωση που το ευερέθιστο έντερο εκφράζεται με δυσκοιλιότητα μπορεί να χρησιμοποιηθούν και υπακτικά με μέτρο.

Η ψυχολογική στήριξη του ασθενούς επίσης έχει μεγάλη σημασία. Ο γιατρός θα επιτύχει περισσότερα αν εξηγήσει λεπτομερώς το μηχανισμό παραγωγής των ενοχλημάτων και ερμηνεύσει στον ασθενή γιατί νοιώθει αυτό που νοιώθει και γιατί δεν πρέπει να φοβάται. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να χρειασθεί και βοήθεια ψυχολόγου, πιθανόν δε και κάποια φαρμακευτική από την πλευρά του υποστήριξη για μικρό χρονικό διάστημα.