Τι είναι η αλλεργία;
Όλοι διαθέτουμε εκ φύσεως ένα σύστημα ανοσιακό που μας προστατεύει από επιδράσεις του περιβάλλοντος. ‘Ένα είδος αστυνομίας ή στρατού δηλαδή που μας παρέχει φύλαξη.
Υπάρχουν όμως άνθρωποι στους οποίους η αντίδραση του συστήματος -όταν χρειασθεί- δεν θα αποδώσει το αναμενόμενο αλλά ένα διαφορετικό αποτέλεσμα, ένα άλλο έργο. Έτσι προκύπτει η λέξη αλλεργία.
Μην διαθέτοντας λοιπόν φύλαξη, μπορούμε να προσθέσουμε στην αρχή το στερητικό α και έτσι, έχουμε την αναφυλαξία, λέξη δηλαδή που σημαίνει το ίδιο πράγμα.
Σήμερα πιστεύουμε ότι η αλλεργία σε όσους την παρουσιάζουν, είναι αποτέλεσμα της υπερβολικής αντίδρασης (υπερευαισθησίας) του ανοσιακού συστήματος σε ουσίες του περιβάλλοντος, οι οποίες δεν είναι παθογόνες, επομένως ούτε και επικίνδυνες για τον οργανισμό.
Τα φυσιολογικά άτομα που είναι η πλειοψηφία, ανέχονται την επαφή με τις ουσίες αυτές (δηλαδή γύρεις δένδρων, λουλουδιών και φυτών, πρωτεΐνες της τροφής από γάλα, ψάρι, αυγό, κλπ) τις οποίες, ονομάζουμε μεν αλλεργιογόνα αλλά τις δεχόμαστε χωρίς το ανοσιακό σύστημα να αντιδρά (αυτό το λέμε ανοσολογική ανοχή).
Η ανοσολογική ανοχή είναι αναγκαία διότι ο οργανισμός μας είναι υποχρεωμένος να έρχεται σε επαφή με διάφορα είδη ουσιών που δεν είναι σαν τις δικές του αλλά του είναι χρήσιμες. Είναι προφανές ότι εάν δεν υπήρχε ανοσολογική ανοχή, δεν θα μπορούσαμε να τραφούμε με ζωικές ή φυτικές πρωτεΐνες.
Στο αλλεργικό άτομο υπάρχει διαφοροποίηση στην ανοσολογική ανοχή σε μια ή περισσότερες ξένες πρωτεΐνες (αντιγόνα).
Η είσοδος μια τέτοιας πρωτεΐνης στον οργανισμό θα προκαλέσει υπερβολική αντίδραση του συστήματος ανοσίας και θα προκληθούν βλάβες σε ιστούς και όργανα. Έτσι θα προκύψουν και τα διάφορα συμπτώματα της αλλεργίας.
Κληρονομικότητα και περιβάλλον
Δυο αιτίες οδηγούν στην έκφραση αλλεργίας σε ένα άτομο. Η πρώτη είναι η κληρονομική προδιάθεση που υπάρχει στα γονίδια του. Η δεύτερη είναι το περιβάλλον που με διάφορους παράγοντες και τρόπους θα προκαλέσει την έκφραση της γονιδιακής αυτής προδιάθεσης. Είναι επομένως προφανές ότι ένα ευαισθητοποιημένο άτομο δεν νοσεί, ει μη μόνο όταν θα έλθει σε επαφή με την ουσία που το ανοσιακό του σύστημα θα θεωρήσει επικίνδυνη και θα επιδιώξει να την εξουδετερώσει. Για να επιτύχει την εξουδετέρωση, το ανοσιακό σύστημα μας παράγει αντισώματα. Σε φυσιολογικές περιπτώσεις τα αντισώματα αυτά ανήκουν στην κατηγορία IgG, στις περιπτώσεις των αλλεργικών όμως είναι αντισώματα IgE.
Το πάτημα της σκανδάλης.
Η παραγωγή αντισωμάτων γίνεται σε δυο είδη κυττάρων τα οποία ονομάζονται α. Βασεόφιλα και β. Σιτευτικά. Τα πρώτα κυκλοφορούν στο αίμα μας, τα δεύτερα βρίσκονται στους ιστούς μας.
Στην πρώτη επαφή του αλλεργικού ατόμου με το αλλεργιογόνο, τα κύτταρα αυτά παράγουν αντισώματα IgE (που τα τοποθετούν στη μεμβράνη τους), και διάφορες ουσίες (όπως ισταμίνη) που αποθηκεύουν μέσα τους. Αυτό το λέμε ευαισθητοποίηση.
Στην επόμενη επαφή με την πρωτεΐνη που το ανοσιακό σύστημα του αλλεργικού δεν ‘’ανέχεται’’ θεωρώντας τη ‘’εχθρό’’, η συνάντηση και ένωση αλλεργιογόνου και αντισώματος IgE, πάνω στη μεμβράνη του κυττάρου ενεργοποιεί την αποβολή των αποθηκευμένων ουσιών (ισταμίνη και άλλες), που βγαίνουν στους γύρω ιστούς ή μπαίνουν στην κυκλοφορία.
Πρόκειται όμως για ουσίες που δεν είναι αδρανείς αλλά έχουν πολλές και σοβαρές δράσεις. Έτσι θα προκύψουν συμπτώματα (φαγούρα, κοκκινίλα, ερεθισμός στη μύτη ή τα μάτια, βήχας κλπ.) που σε κάποιες περιπτώσεις αλλεργιών (πχ. ρινίτιδες, άσθμα, δερματίτιδες) θα οδηγήσει μέσα από μια πολύπλοκη αλυσωτή διαδικασία με εμπλοκή πολλών βιολογικών παραγόντων, σε αυτό που ονομάζουμε αλλεργική φλεγμονή και σε χρονιότητα.
Συχνότητα, περιβάλλον και γονίδια
Η συχνότητα μερικών αλλεργικών παθήσεων αυξάνει εντυπωσιακά στις τελευταίες δεκαετίες, τουλάχιστο όπως αυτό προκύπτει από στατιστικά στοιχεία στις αναπτυγμένες χώρες που διαθέτουν επαρκή υγειονομικά στοιχεία. Επειδή η γενετική αλλαγή δεν είναι καθόλου πιθανή, τα αίτια πρέπει να αποδοθούν στο περιβάλλον και τις μεταβολές του.
Όσο αφορά την κληρονομικότητα, εάν ένας γονιός είναι αλλεργικός, το παιδί του έχει πιθανότητα γύρω στο 30% να έχει πρόβλημα. Το ποσοστό αυτό δεν διαφέρει σημαντικά από την επίπτωση που έχουμε στο γενικό πληθυσμό. Τα πράγματα αλλάζουν όταν και οι δυο γονείς είναι αλλεργικοί. Τότε το ποσοστό γίνεται μεγαλύτερο (50%). Εάν οι γονείς έχουν την ίδια αλλεργία (πχ. άσθμα) το ποσοστό για τον απόγονο τους ανεβαίνει στο 65%.
Είναι όμως γνωστό πως σε μονοωογενείς δίδυμους (που είναι γενετικά ολόιδιοι σαν να είναι κλωνοποιημένοι), η αλλεργία -εφόσον θα υπάρξει- δεν θα είναι πάντοτε πρόβλημα και για τους δυο. Σε ένα 40% των περιπτώσεων μπορεί ο ένας δίδυμος να είναι αλλεργικός και ο άλλος όχι. Συμπεραίνουμε επομένως εύκολα πως το περιβάλλον είναι απαραίτητο να ‘’προστεθεί’’ στην προδιάθεση για να προκύψει νόσος.
Δείτε και: