Γύρω από τα βλαστικά κύτταρα, δεδομένης της πολυπλοκότητας του θέματος (που δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο και κατανοητό ακόμα και από επιστήμονες αν δεν έχουν ειδική ενασχόληση), υπάρχει παραφιλολογία και διάδοση ανακριβειών.
Το οικονομική κόστος επίσης αλλά και ο ανταγωνισμός, συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Με όσα ακολουθούν θα επιχειρήσουμε να ρίξουμε περισσότερο φως σε αυτή την επιστημονική επανάσταση και να ξεχωρίσουμε την πραγματικότητα από την ανακρίβεια και τον μύθο.
//////////////////////////////////////////////////////////
Είναι αλήθεια ότι: Οι γιατροί δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα βλαστοκύτταρα του ίδιου του ασθενούς για μεταμόσχευση (αυτόλογη μεταμόσχευση), γιατί αυτά μπορεί να περιέχουν την ασθένεια;
Πραγματικότητα: Όχι. Χιλιάδες αυτόλογες μεταμοσχεύσεις βλαστικών κυττάρων πραγματοποιούνται κάθε χρόνο για την αντιμετώπιση ασθενειών όπως λευχαιμία, λέμφωμα, μυέλωμα ή άλλες μορφές καρκίνου. Ιατρική έρευνα η οποία έχει δημοσιευθεί στο Journal of Clinical Oncology, αναφέρει ότι ακόμα και σε ασθένειες οι οποίες εμφανίζονται πολύ νωρίς στη ζωή (μέσα σε 12 μήνες από τη γέννηση), τα βλαστικά κύτταρα του ίδιου του παιδιού μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτόλογη μεταμόσχευση και είναι το ίδιο επιτυχείς. Σε σειρά 26 παιδιών (18 αυτόλογες και 8 αλλογενείς) υπήρξαν τα ίδια αποτελέσματα. Επιπλέον, βλαστικά κύτταρα ομφάλιου λώρου που προέρχονται από το ίδιο το παιδί παρουσιάζουν σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των βλαστικών κυττάρων που προέρχονται από άλλα άτομα. Στα πλεονεκτήματα αυτά περιλαμβάνονται:
- Ο μειωμένος κίνδυνος “αντίδρασης του μοσχεύματος έναντι του λήπτη”
- Η άμεση διαθεσιμότητα
- Η πιθανότητα τα κύτταρα να έχουν μολυνθεί με οποιοδήποτε ιό, ιδιαίτερα με το κυταρομεγαλοϊό και τον ιό Epstein-Barr, είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη.
- Η συλλογή δεν είναι επεμβατική διαδικασία. Αντίθετα η συλλογή του μυελού των οστών, μπορεί να είναι επικίνδυνη, επώδυνη και δυνατό να αποβεί επιβλαβής για το δότη. Η συλλογή του αίματος του ομφάλιου λώρου είναι μια τεχνικά απλή διαδικασία, η οποία δεν ενέχει κανένα κίνδυνο για την υγεία της μητέρας ή του νεογνού.
Η πρώτη αυτόλογη μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων έγινε το 2001 στον Καναδά σε ένα μωρό που έπασχε από ρετινοβλάστωμα (καρκίνος του ματιού) με επέκταση στην σπονδυλική στήλη. Η διορατικότητα των γονέων του που στον τοκετό είχαν αποφασίσει τη φύλαξη βλαστοκυττάρων προσέφερε την πολύτιμη ευκαιρία για επιβίωση.
Είναι αλήθεια ότι: Η πιθανότητα για μια οικογένεια να χρησιμοποιήσει το ομφαλοπλακουντικό αίμα που έχει φυλάξει είναι τόσο μικρή ώστε δεν θα έπρεπε να προχωρήσει σε αυτή τη δαπανηρή διαδικασία;
Πραγματικότητα: Είναι πολύ δύσκολο να υπολογίσουμε με ακρίβεια τις πιθανότητες που έχει μία οικογένεια να χρησιμοποιήσει το ομφαλοπλακουντικό αίμα του μωρού της και να επωφεληθεί από τις νέες μορφές θεραπείας. Εν τούτοις, σύμφωνα με την ιατρική έρευνα, η πιθανότητα ενός παιδιού να χρησιμοποιήσει κάποια μέρα τα δικά του βλαστοκύτταρα για θεραπεία υπολογίζεται περίπου 1 στις 400. Η πιθανότητα ότι το ίδιο το παιδί ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας θα επωφεληθεί από τη φύλαξη βλαστικών κυττάρων, υπολογίζεται περίπου 1 στα 200.
Εδώ πρέπει να υπολογίσουμε τις επερχόμενες πιθανές χρήσεις των βλαστικών κυττάρων για τη θεραπεία καρδιακών παθήσεων, διαβήτη, νόσου Parkinson, άνοιας Alzheimer, τραυματισμών της σπονδυλικής στήλης. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι όπως ανακοινώθηκε στο έγκριτο New England Journal of Medicine , βλαστικά κύτταρα ομφάλιου λώρου μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε ενήλικες. Συνολικά μιλώντας η φύλαξη των βλαστικών κυττάρων που δεν έχει ημερομηνία λήξης, πιθανολογεί ισχυρά πως κάποτε στο μέλλον ίσως μας χρειασθεί.
Παραθέτουμε απόσπασμα από σχετικό άρθρο που δημοσιεύθηκε στο SIENCE :
” Ότι πριν από λίγα χρόνια θεωρείτο άχρηστο, έχει γίνει πραγματικά πολύτιμο και ανεκτίμητο σε πολλά παιδιά με λευχαιμία, και ίσως στο μέλλον σε παιδιά με AIDS, αυτοάνοσες ασθένειες, καρκίνο ή διαβήτη.”
Η πρόβλεψη αυτή που έγινε το 1995, έχει ήδη επαληθευθεί και τείνει να ξεπεραστεί.
Είναι αλήθεια ότι: Το νεογέννητο ή η οικογένειά του δε θα χρειαστούν ποτέ τα βλαστικά κύτταρα αν στην οικογένεια δεν υπάρχει ιστορικό καρκίνου;
Πραγματικότητα: Η αιτιολογία των περισσοτέρων μορφών καρκίνου και πολλών ακόμα ασθενειών παραμένει άγνωστη. Συγκεκριμένοι τύποι καρκίνου εμφανίζονται σε ανησυχητικά αυξανόμενους ρυθμούς ενώ το ίδιο αφορά και άλλες παθήσεις (π.χ. Αλτσχάϊμερ, διαβήτης κλπ.). Πρόσφατες έρευνες έδειξαν 1 στα 630 παιδιά θα έχει προσβληθεί από καρκίνο μέχρι την ηλικία των 15 ετών. Επομένως η φύλαξη βλαστικών κυττάρων για χρήση από το ίδιο το παιδί η την οικογένεια του είναι συνετή πράξη.
Είναι αλήθεια ότι: Δε χρειάζεται να φυλάξω τα βλαστικά κύτταρα του παιδιού μου εφόσον μπορώ να αναζητήσω συμβατό δείγμα από τη δημόσια τράπεζα φύλαξης βλαστικών κυττάρων αν υπάρξει ανάγκη;
Πραγματικότητα: Στην περίπτωση που αυτόλογα βλαστικά κύτταρα (δηλαδή φυλαγμένα δικά μου, από την γέννα μου) δεν είναι διαθέσιμα ή δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, βλαστικά κύτταρα από κάποιο συγγενή (ιδανικά από τον αδερφό ή την αδελφή μου) είναι συνήθως η καλύτερη εναλλακτική λύση.
Σύμφωνα με μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό The New England Journal of Medicine το ποσοστό επιβίωσης των ασθενών που έχουν δεχτεί μόσχευμα βλαστικών κυττάρων από αδερφό ή αδελφή, ένα χρόνο μετά τη μεταμόσχευση είναι περίπου 63%. Η χρήση όμως βλαστικών κυττάρων μη συγγενούς δότη μειώνει το παραπάνω ποσοστό σε 29%. Επιπρόσθετα, η χρήση ομφάλιου αίματος μη συγγενούς δότη θέτει τον ασθενή σε πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσει αντίδραση του μοσχεύματος έναντι του δέκτη. Υπάρχουν όμως και άλλα πλεονεκτήματα από τη χρήση αίματος του ομφάλιου λώρου (και όχι κυττάρων μυελού) που αυξάνουν την πιθανότητα επιτυχίες σε περιπτώσεις που θα χρειασθεί. Αυτό οφείλεται στην μεγαλύτερη ανωριμότητα των βλαστικών κυττάρων του λώρου. Η ανωριμότητα αυτή εν προκειμένω είναι προσόν.
Οι δημόσιες τράπεζες μπορούν να συμβάλλουν στην εύρεση ενός δείγματος κατάλληλου προς μεταμόσχευση αλλά όχι του ιδανικότερου (από άποψη συμβατότητας) για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Οι οικογένειες που αποφασίζουν να φυλάξουν τα βλαστικά κύτταρα των παιδιών τους επιθυμούν να εξασφαλίσουν τη μέγιστη πιθανότητα επιβίωσης (αν τα κύτταρα αυτά χρειαστούν) και όχι απλά μία πιθανότητα.
Είναι αλήθεια ότι: Η συλλογή του ομφαλοπλακουντιακού αίματος κατά τον τοκετό δεν κάνει καλό στο νεογέννητο;
Πραγματικότητα: Το ομφαλοπλακουντιακό αίμα κανονικά το πετάμε μαζί με τον ομφάλιο λώρο μετά την αποκοπή του. Εάν ένα ζευγάρι επιθυμεί να φυλαχθεί το αίμα, η μόνη διαφορά από την παραπάνω διαδικασία είναι ότι ο ομφάλιος λώρος απορρίπτεται αφού πρώτα έχουμε συλλέξει το ομφαλοπλακουντιακό αίμα με τη χρήση ειδικής συσκευασίας συλλογής.
Είναι αλήθεια ότι: Τα κύτταρα δεν παραμένουν ζωντανά μετά από μακροχρόνια φύλαξή τους;
Παγματικότητα: Τα βλαστικά κύτταρα που περιέχονται στο ομφάλοπλακουντιακό αίμα μπορούν να αποθηκευτούν για απεριόριστο χρονικό διάστημα σε υγρό άζωτο. Η οδηγία που εκδόθηκε από το υπουργείο υγείας της Πολιτείας της Ν. Υόρκης σχετικά με την κρυοσυντήρηση βλαστικών κυττάρων ομφαλίου λώρου αναφέρει ότι “Επί του παρόντος δεν υπάρχουν στοιχεία ότι κύτταρα που φυλάσσονται στους -196°C, χωρίς να διαταραχτούν, χάνουν την βιωσιμότητά τους και τη βιολογική τους δραστηριότητα. Συνεπώς, δεν υπάρχει ανάγκη να οριστεί μία πιθανή “ημερομηνία λήξης“ για τα βλαστικά κύτταρα ομφάλιου αίματος που φυλάσσονται σε υγρό άζωτο.” Νεότερα δεδομένα συγκλίνουν στην ίδια άποψη. Επειδή στην ουσία “σταματάει το βιολογικό ρολόϊ των κυττάρων”, έχει υπολογιστεί ότι στους -196 βαθμούς C θα έπρεπε να περάσουν 2.000 χρόνια για να εμφανισθεί κάποια ζημιά στα κύτταρα.
Πως φυλάμε τα βλαστικά κύτταρα;
Τα βλαστικά κύτταρα μπορούν να αποθηκευτούν και φυλαχθούν είτε σε ασκούς κρυοσυντήρησης, είτε σε ειδικά σχεδιασμένα κρυοφιαλίδια. Η φύλαξη σε κρυοφιαλίδια έχει αρκετά πλεονεκτήματα έναντι της φύλαξης σε ασκούς κρυοσυντήρησης και καλό είναι να την προτιμάμε.
Οι μελλοντικές χρήσεις του ομφαλοπλακουντιακού αίματος.
Οι οικογένειες που φυλάνε το ομφαλοπλακουντιακό αίμα των παιδιών τους, εκτός του σήμερα θα είναι και μελλοντικά σε θέση να εκμεταλλευτούν μια πληθώρα εξελίξεων που έρχονται και αφορούν στις νέες εφαρμογές των βλαστικών κυττάρων.
Η αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος έδωσε νέες δυνατότητες για την κατανόηση και τη θεραπεία πολλών ασθενειών. Ο τομέας της έρευνας των βλαστικών κυττάρων στοχεύει στην εξέλιξη του κλάδου της αναγέννησης ιστών. Έχει ήδη αποδειχθεί ότι το ομφαλοπλακουντιακό αίμα περιέχει κύτταρα που προάγουν την ανάπτυξη των αιμοφόρων αγγείων και έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν την καρδιακή λειτουργία, ακόμα και σε μια κατεστραμμένη από έμφραγμα καρδιά. Τα βλαστικά κύτταρα (τα οποία μπορούν όπως ήδη περιγράψαμε) να “προγραμματιστούν”, δύνανται να μετασχηματιστούν σε νευρικό ιστό όπως έχει ήδη αποδειχθεί από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στο Πανεπιστήμιο της Φλώριντα.
Πρόσφατα η χρήση ομφαλοπλακουντιακού αίματος είχε ως αποτέλεσμα την αποκατάσταση εγκεφαλικής βλάβης μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο σε πειράματα με ποντίκια. Επιπλέον, τον Οκτώβριο του 2004 μια ομάδα Κορεατών επιστημόνων χρησιμοποίησε βλαστικά κύτταρα για να θεραπεύσει μια 37χρόνη γυναίκα που ήταν παράλυτη για τα τελευταία 19 χρόνια της ζωής της. Οι αισθητήριοι και κινητικοί νευρώνες τις κοπέλας άρχισαν να εμφανίζουν δραστηριότητα μόλις 15 μέρες μετά την επέμβαση και μπορούσε να κινήσει ανεπαίσθητα τα ισχία της. Μετά από 25 μέρες τα πόδια της ανταποκρίνονταν σε νευρικά ερεθίσματα. Μέσα σε τρεις βδομάδες η νεαρή κοπέλα μπορούσε να περπατάει μόνη της με τη βοήθεια ενός ‘’Π’’.
Σε έρευνα που πήραν μέρος 19 ασθενείς με προχωρημένο στάδιο καρκίνου του νεφρού, πάνω από 50% παρουσίασαν ολική ή μερική ύφεση των συμπτωμάτων τους, αφού δέχτηκαν βλαστικά κύτταρα σε μεταμόσχευση από συμβατό ή κοντινής συμβατότητας δότη (αδερφό ή αδερφή). Παραδοσιακά (κλασικές μέθοδοι), το ποσοστό επιτυχίας στη θεραπεία αυτού του τύπου καρκίνου είναι λιγότερο από 20%.
Τα παραδείγματα αυτά δείχνουν τις σημαντικές δυνατότητες και παραπέρα προοπτικές των βλαστικών κυττάρων του ομφάλιου λώρου. Οι ειδικοί στα βλαστικά κύτταρα επιστήμονες πιστεύουν ότι βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή και όσα σήμερα επιτυγχάνονται είναι μια ένδειξη του τι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον με την χρήση των κυττάρων αυτών.
Η χρήση των βλαστοκυττάρων για νέες θεραπείες διευρύνεται ταχύτατα. Η έρευνα για την ευεργετική χρήση των βλαστικών κυττάρων ήδη εστιάζεται στις βαλβίδες της καρδιάς, στο Διαβήτη Τύπου Ι, στη Νόσο Alzheimer, στη Νόσο του Parkinson, σε εγκεφαλικά επεισόδια και σε κακοήθεις όγκους. Επίσης ήδη γίνονται κλινικές μελέτες για τη χρήση βλαστικών κυττάρων στην αποκατάσταση του μυϊκού ιστού της καρδιάς που έχει καταστραφεί ύστερα από έμφραγμα. Τα βλαστικά κύτταρα αίματος ομφάλιου λώρου χρησιμοποιούνται σήμερα αποτελεσματικά για τη θεραπεία άνω των 60 σοβαρών ασθενειών.
Πόσο κοστίζει η συλλογή και φύλαξη των βλαστικών κυττάρων του ομφάλιου λώρου;
Το κόστος συλλογής και φύλαξης δεν είναι πάντα ίδιο και ίσως διαφέρει από τράπεζα σε τράπεζα. Διαφέρει επίσης σε περίπτωση δίδυμης ή τρίδυμης κύησης. Σε γενικές γραμμές μπορεί να κυμανθεί από 1700 έως 2500 ευρώ. Το ποσόν κρίνεται λογικό αν λάβουμε υπόψη τον πανάκριβο εξοπλισμό, το μακρότατο διάστημα φύλαξης και τα μέτρα εξασφάλισης (π.χ. γεννήτριες ρεύματος που εξασφαλίζουν έναντι διακοπής). Στο παραπάνω ποσό περιλαμβάνονται όλες οι εξετάσεις και έλεγχοι που χρειάζονται έως τη στιγμή που θα φυλαχθεί το αίμα.
Δείτε και: Ο θαυμαστός κόσμος των βλαστικών κυττάρων