Ο πρωκτικός κνησμός είναι ένα πολύ συνηθισμένο πρόβλημα του ανθρώπου. Η συχνότητα του κατά τις στατιστικές, κυμαίνεται από 1% έως και 5% στο γενικό πληθυσμό. Οι άνδρες προσβάλλονται πολύ συχνότερα από τις γυναίκες σε αναλογία 4:1.
Η επίπτωση του είναι μεγαλύτερη στην 4η-6η δεκαετία της ζωής. Οι αιτίες του δεν είναι πάντοτε και για όλους οι ίδιες και έτσι, προκειμένου να τον αντιμετωπίσουμε, πρέπει πρώτα να βάλουμε τη σωστή διάγνωση. Στην συνέχεια να επιχειρήσουμε αιτιολογική και όχι συμπτωματική θεραπεία*, εφόσον βέβαια αυτό είναι δυνατόν.
(*) Η συμπτωματική θεραπεία αποσκοπεί να κατευνάσει τα συμπτώματα ενώ η αιτιολογική να θεραπεύσει την νόσο, εξουδετερώνοντας την αιτία. Ένα παυσίπονο για παράδειγμα, είναι συμπτωματική θεραπεία του πόνου οποιασδήποτε αιτιολογίας. Το ίδιο είναι και ένα φάρμακο αντιπυρετικό. Μια λιθοτριψία όμως στο ουροποιητικό (σπάσιμο πέτρας που προκαλεί τον πόνο) είναι αιτιολογική θεραπεία και το ίδιο είναι και ένα αντιβιοτικό που θα εξοντώσει τα μικρόβια που προκαλούν λοίμωξη και σαν συνέπεια τον πυρετό.
Οι πλέον συχνές αιτίες φαγούρας στον πρωκτό περιλαμβάνουν:
· Ανεπαρκή καθαρισμό της περιοχής ιδίως μετά την αφόδευση
Χρήση χαρτιού με άρωμα
Καταχρηστικό πλύσιμο με αλκαλικά σαπούνια που ξηραίνουν και ερεθίζουν το περιπρωκτικό δέρμα που έχει εκ φύσεως Ph όξινο
Εντερικά παράσιτα (κυρίως οξύουροι*)
Ψείρες (φθειρίαση από παρασιτικό έντομο)
Ψώρα (άκαρι ψώρας)
Μύκητες
Ιοί (κονδυλώματα)
Οι επίμονες διαρροϊκές κενώσεις (λόγω αλκαλικότητας)
Οι αιμορροΐδες αλλά και άλλες παθήσεις του πρωκτού (ραγάδα δακτυλίου, περιεδρικά συρίγγια, φλεγμονή πρωκτικών θηλών ή κρυπτών).
Σπανιότερα αιτία μπορεί να είναι η δυσανεξία στην λακτόζη,
οι αλλεργίες σε κάποιες τροφές
ή αλλεργίες και στα φάρμακα (κυρίως αντιβιοτικά).
Μια γενικευμένη ξηροδερμία που αφορά το δέρμα σε όλο το σώμα σε άτομα μεγάλης συνήθως ηλικίας, μπορεί επίσης να προκαλεί πρωκτικό κνησμό.
(*) Οι οξύουροι είναι μικρά σκουληκάκια σαν λευκή κλωστή. Ζουν στο κατώτερο τμήμα του εντέρου. Στην διάρκεια της νύχτας βγαίνουν στον πρωκτό για να αφήσουν τα αυγά τους.
Καλό επίσης είναι να θυμόμαστε, ότι ο πρωκτικός κνησμός μπορεί να είναι εκδήλωση μιας κακοήθειας στην περιοχή όπως ο καρκίνος (έστω και αν ο πρωκτικός καρκίνος σπανίζει), ενώ ορισμένες συστηματικές παθήσεις (πχ. Σακχαρώδης διαβήτης, λέμφωμα, ουραιμία και νεφρική ανεπάρκεια, χολοστατικός ίκτερος) μπορεί να τον παρουσιάζουν και ο γιατρός οφείλει να τις σκεφτεί.
Επίσης χρειάζεται να σκεφτεί την ψωρίαση, την σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, την ατοπική δερματίτιδα, τη δερματίτιδα εξ επαφής, τον ομαλό λειχήνα, τον ατροφικό λειχήνα και το χρόνιο απλό λειχήνα (νευροδερματίτις).
Ιδιαίτερα ενοχλητικό πρόβλημα αποτελεί ο ιδιοπαθής πρωκτικός κνησμός στον οποίο δεν βρίσκουμε αιτία (για αυτό και καλείται ιδιοπαθής) και ως εκ τούτου δεν μπορούμε να κάνουμε συγκεκριμένη και αποτελεσματική φαρμακευτική θεραπεία. Η ενδοδερμική χορήγηση κυανού του μεθυλενίου έχει περιγραφεί σε επίμονες περιπτώσεις ιδιοπαθούς κνησμού του πρωκτού. Πιθανός μηχανισμός δράσεως είναι η καταστροφή των νευρικών απολήξεων του δέρματος. Πάντως χρειάζεται προσοχή στην εφαρμοζόμενη τεχνική καθώς και εμπειρία του θεράποντος ιατρού για να αποφευχθούν τοπικές επιπλοκές (νέκρωση, εξέλκωση κλπ). Τα αποτελέσματα της ενδοδερμικής ένεσης στην καταστολή του κνησμού, είναι ικανοποιητικά.
Σημεία και συμπτώματα του πρωκτικού κνησμού
Ο πάσχων παραπονείται για φαγούρα ιδιαίτερα τη νύχτα. Εμφανίζει ερεθισμό (κοκκινίλα) του δέρματος της πρωκτικής περιοχής, λόγω υπεραιμίας από το επίμονο ξύσιμο. Μπορεί να παρατηρηθούν εκδορές και αμυχές ενώ όταν η κατάσταση χρονίζει, υπάρχει πάχυνση και λεύκανση του δέρματος και δημιουργία λειχήνων.
Η μεγάλη δερματική διάβρωση προκαλεί εκροή ορού που κρατά υγρή την περιοχή. Αυτό ευνοεί την ανάπτυξη μυκήτων, επιδεινώνει τη φαγούρα, από το επίμονο ξύσιμο προκαλούνται πληγές και σε προχωρημένες ή εγκαταλειμμένες καταστάσεις οι πληγές επιμολύνονται από βακτήρια.
Θεραπεία
Η θεραπεία ποικίλλει και όπως είναι φυσικό εξατομικεύεται, γιατί θα εξαρτηθεί από την αιτία του κνησμού. Πάντως το επίπεδο των αρχικών αλλοιώσεων έχει σημασία και επηρεάζει την διάρκεια εφαρμογής της αγωγής που θα ακολουθηθεί. Ανεξαρτήτως αιτίας πάντως, θα χρησιμοποιηθούν συχνά και κυρίως σε αρχικές μορφές κνησμού, αλοιφές υδροκορτιζόνης (1%) για τοπική εφαρμογή 2-3 φορές ημερησίως. Ο στόχος είναι να υποχωρήσει ο δερματικός ερεθισμός. Η εφαρμογή αυτή δεν πρέπει να ξεπερνά την μια εβδομάδα σε συνεχή χρήση και θα γίνεται παράλληλα με την αιτιολογική θεραπεία.
Στον πάσχοντα πρέπει να αξιολογηθεί όλως ιδιαιτέρως η υγιεινή του πρωκτού και να δοθούν οδηγίες. Ενδιαφέρει ο καλός καθαρισμός και το απαλό σκούπισμα μετά την αφόδευση ώστε να μην υπάρχει διαρκής ερεθισμός. Μετά τον καθαρισμό, διάφορα προϊόντα με μαλακτικά συστατικά μπορούν να χρησιμοποιούνται, αλλά όχι καταχρηστικά.
Το ασυνείδητο νυχτερινό ξύσιμο πολλών ασθενών έχει ιδιαίτερη σημασία διότι ανακυκλώνει και αναπαράγει το πρόβλημα δημιουργώντας φαύλο κύκλο. Η χρήση αντιισταμινικών τοπικά δεν συνιστάται. Αντιισταμινικά χάπια από το στόμα όμως, μπορεί να βοηθήσουν. Καλό είναι, μέχρις ότου λυθεί οριστικά το πρόβλημα, ο ασθενής να φορά βαμβακερά γάντια στον ύπνο. Τα νύχια επίσης να είναι καλά και συχνά κομμένα, για αποφυγή αμυχών.
Οδηγίες – συμβουλές – μικρά τρυκ
Μια προστατευτική κρέμα που εμποδίζει την επαφή της περιπρωκτικής περιοχής με τα κόπρανα θα προλάβει τον δερματικό ερεθισμό .
Αν πιθανολογείται μυκητίαση, πρέπει να δοθούν στη θεραπευτική αγωγή και αντιμυκητιασικά φάρμακα.
Σε περίπτωση που υπάρχει μικροβιακή προσβολή του δέρματος, πρέπει να δίδονται αντιμικροβιακά φάρμακα.
Κάποια σκευάσματα που περιέχουν συνδυασμό φαρμάκων (αντιμυκητιασικό, αντιβιοτικό και κορτικοστεροειδές) μπορεί να βοηθήσουν και να θεραπεύσουν τα συμπτώματα του κνησμού, καθώς καλύπτουν πολλές από τις αιτίες που προκαλούν το πρόβλημα ερεθισμού του δέρματος. Εν τούτοις μια θεραπεία ‘’στα τυφλά’’ μπορεί να διευκολύνει τον ενδιαφερόμενο και να τον απαλλάσσει από γιατρούς και εξετάσεις, εμπεριέχει όμως κινδύνους, όταν ο κνησμός δεν είναι μόνο τοπικό πρόβλημα αλλά είναι έκφραση μιας υποκείμενης νόσου.
Η υγρασία ευνοεί μύκητες αλλά και βακτήρια. Αν υπάρχει υγρασία στην περιπρωκτική περιοχή, μετά το πλύσιμο ένα στέγνωμα με ‘’το πιστολάκι’’ θα είναι χρήσιμο. Μια γάζα που θα τοποθετηθεί στη συνέχεια, θα εμποδίσει την επανεμφάνιση της.
Η τοπική εφαρμογή capsaicin (η χημική ουσία που περιέχεται στις καυτερές πιπεριές) μπορεί να βοηθήσει. Ο μηχανισμός δράσης της δεν μας είναι γνωστός. Ενδεχομένως πρόκειται για καταστολή στη σύνθεση και απελευθέρωση ενός νευροπεπτιδίου (ουσία ‘P’) που πυροδοτεί τον κνησμό.
Σκόνες απορροφητικές που θα βρείτε στο εμπόριο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης. Φροντίστε να μην περιέχουν άμυλο καλαμποκιού μια και είναι σίγουρο πως δεν θέλετε να προσφέρετε γεύμα στα μικρόβια και τους μύκητες.
Η αλλαγή pH* του εσωτερικού του εντέρου προς το αλκαλικό, προσβάλει τους τοπικούς μηχανισμούς προστασίας του οργανισμού επιτρέποντας την ανάπτυξη μυκήτων ή μικροβίων.
Η άτσαλη και ακατάστατη δίαιτα (υπερβολή σε: καρυκεύματα, μπαχαρικά, καφέ, σοκολάτα, τσάι, κίτρο, τομάτες και μπύρα) και η συχνή και άσκοπη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να προκαλέσουν αυτή την αλλαγή.
(*) Η ενεργός οξύτης ή pH, είναι αριθμός που σημαίνει πόσο αλκαλικό ή όξινο είναι ένα διάλυμα. Η αύξηση του pH δείχνει αλκαλικότητα του εσωτερικού του εντέρου.
Αν η δίαιτα μας τροποποιηθεί και αποφύγουμε τροφές με υψηλό αλκαλικό δείκτη (μπύρα, κρασί, ανθρακούχα ποτά), βοηθάμε τη χλωρίδα να επανέλθει. Επί πλέον μπορούμε να προσθέσουμε φιλικά για το έντερο μας βακτήρια του τύπου Lactobacillus acidophilus (τα βρίσκουμε στα φαρμακεία αλλά και στα γιαούρτια)
Η δυσανεξία στη λακτόζη (το κυρίως σάκχαρο του γάλακτος), μπορεί να είναι αιτία του πρωκτικού κνησμού.
Οι πάσχοντες από πρωκτικό κνησμό, αναφέρουν πως κάποια τρόφιμα επιδεινώνουν το πρόβλημα τους. Συνήθως πρόκειται για γαλακτοκομικά, ξηρούς καρπούς, σοκολάτα, ντομάτες και βαριές σάλτσες ντομάτας, μπαχαρικά και γενικώς πικάντικα φαγητά, συντηρημένες τροφές και κονσέρβες. Το εάν θα αποφύγει κάποιος πάσχων τα φαγητά αυτά εξαρτάται από τις δικές του εμπειρίες.
Δείτε και:
‘’Φαγούρα’’ στα γεννητικά όργανα του άνδρα. Μήπως είναι άγχος;
‘’Φαγούρα’’ στα γεννητικά όργανα της γυναίκας
Φαγούρα στα μάτια; Ίσως είναι βλεφαρίτις
Αιμορροΐδες και επικίνδυνα λάθη
Οι αιμορροΐδες (και οι παγίδες που ίσως κρύβουν).
Θρόμβωση αιμορροΐδας, ένας αθώος τρομοκράτης
Απόστημα και συρίγγιο στην περιεδρική περιοχή
Ραγάδα πρωκτού. Όταν πονάει δεν αστειεύεται
Ραγάδα πρωκτού. Τι μπορώ να κάνω
Εκτός των θεμάτων ιατρικού ενδιαφέροντος που θα αναρτώνται ανελλιπώς, στο ιστολόγιο αυτό θα βρείτε και άλλα που ίσως σας ενδιαφέρουν. Σε κάθε ενότητα, καταβάλλεται προσπάθεια ώστε οι πληροφορίες να μην είναι αποσπασματικές, αλλά σιγά και μεθοδικά, να χτίζουν μια ολοκληρωμένη εικόνα. Επισκεφτείτε σελίδες με πληροφορίες για την Ελλάδα και τους Έλληνες για παράδειγμα. Που ίσως δεν γνωρίζεται και είναι συναρπαστικές. Αν πάλι αντέχετε και στα δύσκολα, τα περιεχόμενα στην ‘’Φιλοσοφία’’ ίσως σας συγκινήσουν.