Με καθαρά μηχανική οπτική, ο ανθρώπινος οργανισμός είναι ένα θαυμαστό κατασκεύασμα που αποτελείται από τρισεκατομμύρια ζωντανές μονάδες που ονομάζουμε κύτταρα.
Η κατασκευή του, η οικοδόμηση δηλαδή ενός νέου ανθρώπου, ξεκινά από το ωάριο και το σπερματοζωάριο, που αφού ενωθούν προκύπτει το ωό. Μέσα σε αυτό βρίσκονται όλα τα απαραίτητα και αναγκαία, όλη η πληροφορία που χρειάζεται ώστε να αρχίσει η σωστή και χωρίς κακοτεχνίες και λάθη ανάπτυξη.
Αν θα μιλούσαμε για ένα σπουδαίο κατασκευαστικό έργο, θα αναφερόμασταν αυτονόητα σε blue prints.
Πού όμως υπάρχει αποθηκευμένη αυτή η πληροφορία που είναι κυριολεκτικά πελώρια; Που βρίσκονται αυτά τα blue prints; Πως διακινούνται όλα τα δεδομένα και πως υλοποιούνται εντολές;
Η απάντηση υπέρ-απλοποιημένα (σχεδόν απλοϊκά) είναι: γονίδια, DNA, RNA.
Βέβαια τα φυσιολογικά κύτταρα του σώματος μας αναπτύσσονται και ωριμάζουν, αλλά ταυτόχρονα έχουν ‘’ημερομηνία λήξης’’. Έτσι, όταν φτάνει αυτή η ώρα, διαιρούνται για να φτιάξουν νέα κύτταρα και ύστερα αφού έδωσαν απογόνους πεθαίνουν.
Στην αρχή της ζωής ενός ατόμου, τα κύτταρα διαιρούνται ταχύτερα για να προκύψει ανάπτυξη. Στην ενηλικίωση όμως τα περισσότερα από τα κύτταρα διαιρούνται μόνο για να αντικαταστήσουν όσα είναι φθαρμένα ή ετοιμοθάνατα, καθώς και σε περιπτώσεις τραυματικών βλαβών που χρειάζονται ‘’επισκευή’’.
Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να πούμε ότι στο ‘’εργοτάξιο’’ του οργανισμού, υπάρχουν κανόνες που εξασφαλίζουν μια εύρυθμη και απρόσκοπτη λειτουργία.
Όμως, κάποια στιγμή είναι δυνατόν, η διαδικασία αυτή να βγει εκτός ελέγχου. Συνήθως, και για τις πολλές περιπτώσεις που στην διάρκεια μιας ζωής ένα κύτταρο θα εκτραπεί, το αμυντικό σύστημα του ανθρώπου, γνωστό σαν ανοσοποιητικό σύστημα, θα παρέμβει και θα το καταστρέψει. Εντούτοις κάτι τέτοιο δεν θα γίνει πάντοτε με επιτυχία και έτσι αρχίζει ένας καρκίνος.
Υπάρχουν πολλά είδη καρκίνου ανάλογα με τον ιστό και το όργανο αφετηρίας, όλα όμως αρχίζουν εξαιτίας της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης των ανώμαλων αυτών κυττάρων που είναι ταχεία και δεν οδηγεί στο θάνατο τους, αλλά επαναλαμβάνεται διαρκώς παράγοντας νέους απογόνους. Σκεφτείτε το σαν μια γεωμετρική πρόοδο, όπου το αρχικό 1 γίνεται 2, 4, 8, 16 κλπ. δημιουργώντας αυτό που ονομάζουμε κακοήθη όγκο, ή κακόηθες μόρφωμα. (υπάρχουν και καρκίνοι που δεν σχηματίζουν όγκους, όπως η λευχαιμίες).
Ένα χαρακτηριστικό που έχουν αυτά τα καρκινικά κύτταρα, είναι ότι μπορούν να εισβάλουν σε άλλους ιστούς, διαφορετικούς από αυτόν που ξεκίνησαν και να συνεχίσουν να πολλαπλασιάζονται. Το φαινόμενο λέγεται μετάσταση. Αυτό τα φυσιολογικά κύτταρα δεν μπορούν να το κάνουν. Μάλιστα, τα καρκινικά κύτταρα δεν παράγουν μορφώματα του ιστολογικού τύπου του νέου οργάνου στο οποίο βρέθηκαν, αλλά του ίδιου τύπου όπως και στο όργανο από το οποίο ξεκίνησαν. Έτσι, ένας όγκος μεταστατικός στον εγκέφαλο από τον πνεύμονα, θα εξακολουθεί να αποτελείται από κακοήθη πνευμονικά κύτταρα.
Επομένως συνοπτικά
Καρκινικό κύτταρο σημαίνει:
1. Βλάβη στο DNA από το οποίο ελέγχονται και κατευθύνονται όλες οι δράσεις του.
2. Η βλάβη μεταφέρεται και στα επόμενα κύτταρα.
3. Ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός και ανάπτυξη.
4. Δυνατότητα εισβολής σε άλλους ιστούς και όργανα
Πως ταξιδεύουν τα καρκινικά κύτταρα;
Σαν μεταφορικό μέσο χρησιμοποιούν
Α. την κυκλοφορία του αίματος
Β. την κυκλοφορία του λεμφικού συστήματος
Πως προκύπτει η βλάβη στο DNA;
1. μπορεί να κληρονομηθεί,
2. να συμβεί στην φάση αναπαραγωγής ενός φυσιολογικού κυττάρου,
3. να προκληθεί από περιβαλλοντική αιτία
Τα περιβαλλοντικά αίτια σε κάποιες περιπτώσεις είναι γνωστά και πρόδηλα. Σε άλλες όχι. Για παράδειγμα το τσιγάρο, διάφορες χρωστικές, οι ακτινοβολίες και πολλά άλλα, έχουν συνδεθεί με βλάβη στο DNA και καρκίνο. Εντούτοις, έκθεση σε καρκινογόνα δεν είναι δυνατό να ανευρεθεί πάντοτε.
Αξίζει να σημειωθεί ότι διάφοροι τύποι καρκίνου μπορεί να συμπεριφέρονται πολύ διαφορετικά. Για παράδειγμα ο καρκίνος του πνεύμονα και ο καρκίνος του μαστού είναι δυο πολύ διαφορετικές ασθένειες που αναπτύσσονται με διαφορετικούς ρυθμούς και μπορεί να απαντήσουν σε διαφορετικές θεραπείες. Αυτό απαντά (εν μέρει) στο ερώτημα: γιατί κάποιος με καρκίνο έζησε πολύ περισσότερο από κάποιον άλλο. Σε περιπτώσεις ομοειδών καρκίνων πάντως, συνυπολογίζουμε σε ποιο ακριβώς στάδιο βρισκόταν όταν άρχισε η θεραπεία, αν υπήρχαν ήδη μεταστάσεις, αν συνυπήρχαν άλλες επιβαρυντικές παθήσεις κλπ.
Εδώ μπορεί επίσης να αναφερθεί ότι σήμερα, η εξατομικευμένη θεραπεία που είναι διαθέσιμη, παίζει σπουδαίο ρόλο καθώς είναι δυνατό να μάθουμε από πριν ποιο φάρμακο ταιριάζει ή όχι και σε ποιόν.
Δείτε και: Καρκίνος: Η γνώση είναι δύναμη
Καρκίνος. Εξατομικευμένη θεραπεία, νέες ελπιδες
Τι είναι Καλοήθεις και τι Κακοήθεις Όγκοι.