Ο φακός του ματιού μας λέγεται κρυσταλλοειδής, είναι εντελώς διαυγής και έχει διάμετρο 10 χιλιοστά. Βρίσκεται πίσω από την ίριδα και μέσα από αυτόν περνάει το φως που εν συνεχεία καταλήγει στον αμφιβληστροειδή χιτώνα στην οπίσθια επιφάνεια του ματιού.
Ο καταρράκτης (θόλωση του κρυσταλλοειδούς φακού), συνήθως εμφανίζεται σε άτομα άνω των 50 ετών και αυτό γιατί σχετίζεται με την πρόοδο της ηλικίας (*). Μπορεί να αφορά και νεότερους, αλλά αυτό δεν είναι το σύνηθες. Έχουν υπάρξει περιπτώσεις (σπανιότατα) που αφορά βρέφη ή παιδιά. Ενίοτε υπάρχει από τη γέννηση.
Εκτός από την ηλικία, ο Σ. διαβήτης ευνοεί την εμφάνιση του, ειδικότερα αν δεν ρυθμίζεται σωστά, ενώ τραυματισμοί, ηλεκτροπληξία και ακτινοβολίες θα τον προκαλέσουν καθώς και η έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες.
Εκτός του Σ. Διαβήτη, υπάρχουν και διάφορες άλλες παθολογικές καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν καταρράκτη ήτοι:
Μεταβολικά νοσήματα όπως υπασβεστιαιμία, γαλακτοζαιμία, ηπατοφακοειδής εκφύλιση ή νόσος Wilson.
Οφθαλμικές παθήσεις όπως Ραγοειδίτιδα, Ετεροχρωμική ιριδοκυκλίτιδα Fuchs.
Εκφυλιστικές παθήσεις όπως η υψηλή μυωπία, η μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια και η πρωτοπαθής ατροφία της ίριδας.
Μπορεί επίσης να προκληθεί φαρμακογενώς από λήψη κορτιζόνης ή και από διάφορα μυωτικά κολλύρια.
(*) η συχνότητα του καταρράκτη είναι 50% σε ανθρώπους ηλικίας μεταξύ 65 – 74 ετών και ανέρχεται σε 70% σε όσους περάσουν τα 75 χρόνια..
Τα συμπτώματα:
Το κλασικό σύμπτωμα είναι η προοδευτική μείωση της όρασης, η οποία όπως είναι φυσικό δεν μπορεί να διορθωθεί με γυαλιά. Η θόλωση (θάμβος) της όρασης στο έντονο ηλιακό φως ή κατά την νυχτερινή οδήγηση είναι ένα ακόμα σύμπτωμα. Ο πάσχων παραπονείται ότι τον θαμπώνουν οι προβολείς των αντίθετα κινούμενων αυτοκινήτων. Μπορεί επίσης τα χρώματα να μοιάζουν ξεθωριασμένα και γύρω από τα φώτα ο πάσχων να βλέπει κύκλους.
Ένα σύμπτωμα που καλό είναι να γνωρίζουμε: παράδοξη αύξηση της μυωπίας σε ασθενείς πάνω από τα 50, οφείλεται συχνά στην ταχεία εξέλιξη του καταρράκτη. Προσωρινά ο πάσχων διαπιστώνει ότι υπάρχει (πρόσκαιρη) βελτίωση της κοντινής όρασης του.
Υπάρχει θεραπεία;
Η θεραπεία του καταρράκτη γίνεται μόνο με αφαίρεση του θολωμένου φακού ο οποίος αντικαθίσταται από έναν τεχνητό ακρυλικό φακό (λέγεται ενδοφακός).
Δεν υπάρχει για την ώρα καμία φαρμακευτική θεραπεία. Το 2011 ανακοινώθηκε ότι μια θεραπεία σε σταγόνες, που σχετίζεται με την Καλπαΐνη (πρωτεΐνη με ενζυμική δράση που ενεργοποιείται από ιόντα Ca και παίζει ρόλο στην ανάπτυξη καταρράκτη), θα κυκλοφορήσει σύντομα και θα δρα προληπτικά, καθυστερώντας την θόλωση του φακού. Αυτό τουλάχιστον ειπώθηκε από τους Αυστραλούς ερευνητές.
Μικροχειρουργική φακοθρυψία (ή φακεκτομή ή φακόλυση)
Σήμερα με τοπική αναισθησία (με σταγόνες), γίνονται δυο πολύ μικρές παρακεντήσεις. Το υλικό του θολωμένου φακού γαλακτωματοποιείται και αναρροφάται. Χρησιμοποιούνται ψυχροί υπέρηχοι ή Laser. Στην θέση του αφαιρεθέντος και μέσα στο περιφάκιο (τοίχωμα που περιείχε τον εκ φύσεως φακό), τοποθετείται ο ακρυλικός ενδοφακός.
Η επέμβαση διαρκεί 15 έως 20 λεπτά της ώρας.
Συνήθως δεν χρειάζεται η τοποθέτηση ράμματος.
Ο ασθενής πηγαίνει αμέσως σπίτι του. Εντός της ίδιας ημέρας αφαιρεί το κάλυμμα που του έχουν βάλλει μετεγχειρητικά και βλέπει κανονικά.
Την επόμενη μέρα θα εξεταστεί για να διαπιστωθεί η ομαλή πορεία. Μπορεί να ασχοληθεί με την εργασία του (*) και χρειάζεται να βάζει ένα κολλύριο για τις επόμενες εβδομάδες.
Προσοχή χρειάζεται μόνο για να αποφευχθούν χτυπήματα στο χειρουργημένο μάτι.
(*) την πρώτη εβδομάδα, ο ασθενής δεν πρέπει να κάνει έντονη άσκηση, να σηκώνει βάρη, να φέρνει σε επαφή με το νερό το χειρουργημένο μάτι ή να το τρίβει με τα χέρια του. Στο έντονο ηλιακό φως πρέπει να φορά σκούρα γυαλιά ηλίου.
Έως την συμπλήρωση του πρώτου μήνα, θα χρειαστεί δυο ακόμα εξετάσεις και στην δεύτερη θα του δοθούν βοηθητικά γυαλιά εφόσον χρειάζονται.
Πότε πρέπει να γίνει χειρουργική διόρθωση;
Ο ίδιος ο ασθενής θα αντιληφθεί ότι η ποιότητα της όρασής του δυσχεραίνει την καθημερινότητα του και θα αναζητήσει λύση. Στο παρελθόν ίσχυε ότι κάποιος έπρεπε να είναι σχεδόν τυφλός πριν χειρουργηθεί για καταρράκτη. Σήμερα χάρη στην σύγχρονη μικροχειρουργική τα πράγματα άλλαξαν.
Δεδομένου πως τα ποσοστά επιτυχίας είναι εξαιρετικά υψηλά, (πάνω από 94%), ο ασθενής που δεν έχει και άλλη (συνοδό του καταρράκτη) οφθαλμική πάθηση, αποκτά μετεγχειρητικά εξαιρετική όραση.
Εξυπακούεται ότι ο βυθός του ματιού ή το ίδιο το οπτικό νεύρο δεν έχουν υποστεί βλάβες από άλλες παθήσεις, (γλαύκωμα, ο σ. διαβήτης, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας).
Σε περιπτώσεις που υπάρχουν και άλλες παθήσεις (μυωπία, αστιγματισμός, υπερμετρωπία, πρεσβυωπία), μπορούν ταυτόχρονα να διορθωθούν κατά την επέμβαση του καταρράκτη.
Σοβαρές επιπλοκές
Αφορούν κυρίως την μικροβιακή μόλυνση που είναι σπάνια (1/1000) και αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά. Αυτή δημιουργεί προβλήματα αν αφορά ανθεκτικά μικρόβια.
Σοβαρές επιπλοκές είναι οι αιμορραγίες (συνήθως άτομα με αγγεία προβληματικά από διαβήτη ή προχωρημένη ηλικία).
Είναι επίσης πιθανό να χρειαστεί ειδική χειρουργική αντιμετώπιση, αν κατά την διάρκεια της επέμβασης, ο προς αφαίρεση θολωμένος φακός ή και ο ενδοφακός, πέσουν μέσα στο υαλώδες σώμα.
Συνοπτικά: Εύκολη, ανώδυνη, ταχεία επέμβαση με συντριπτικά ποσοστά επιτυχίας, που στα χέρια εξειδικευμένων ιατρών, σπάνια θα αντιμετωπίσει σοβαρές επιπλοκές.