Κάποια στιγμή σε ένα σημείο ενός μέχρις τότε υγιούς ανθρώπινου οργανισμού, μπορεί να κάνει την εμφάνιση του ο καρκίνος.
Μετά την αρχική εμφάνιση, γίνεται πολλαπλασιασμός καρκινικών κυττάρων στο όργανο όπου πρωτοεμφανίστηκε η αρρώστια και σχηματίζεται ένας όγκος. Ο όγκος αυτός στην ιατρική ορολογία λέγεται πρωτοπαθής.
Έτσι όταν λέμε ότι, κάποιος πάσχει από πρωτοπαθή καρκίνο του παχέος εντέρου, εννοούμε ότι κύτταρα ίδια με αυτά που σχηματίζουν το παχύ έντερο, υπέστησαν καρκινική εξαλλαγή και πολλαπλασιαζόμενα επιτόπου, σχημάτισαν ένα όγκο.
Με τον ίδιο τρόπο θα έχουμε πρωτοπαθή όγκο από πνευμονικά κύτταρα στον πνεύμονα, από οστικά κύτταρα στα οστά, παγκρεατικά κύτταρα στο πάγκρεας κλπ. κλπ.
Ένας όγκος εντούτοις μπορεί να αναπτυχθεί σε κάποιο όργανο και να μην αποτελείται από κύτταρα όμοια με αυτά του οργάνου. Αυτό θα γίνει όταν καρκινικά κύτταρα ενός πρωτοπαθούς όγκου που αναπτύχθηκε κάπου άλλου, θα φύγουν από το σημείο που ο όγκος πρωτοεμφανίστηκε και θα φθάσουν εκεί.
Πρόκειται δηλαδή για μετανάστευση των κυττάρων ενός πρωτοπαθούς όγκου και εγκατάσταση τους σε άλλο, κοντινό ή απομακρυσμένο όργανο του σώματος.
Έτσι, όταν λέμε μεταστατικός όγκος στο ήπαρ (ή αλλιώς ηπατική μετάσταση), εννοούμε την εμφάνιση ενός όγκου στο ήπαρ ο οποίος σχηματίστηκε από καρκινικά κύτταρα κάποιου άλλου οργάνου του σώματος στο οποίο είχε αναπτυχθεί ο πρωτοπαθής όγκος.
Με βάση τα ανωτέρω, αν για παράδειγμα πούμε ‘’πρωτοπαθής όγκος παχέος εντέρου με ηπατικές μεταστάσεις’’, εννοούμε ότι το νεόπλασμα πρωτοεμφανίστηκε στο παχύ έντερο και στην συνέχεια τα καρκινικά κύτταρα μετανάστευσαν και στο ήπαρ.
Φυσικά οι μεταστάσεις (μεταναστεύσεις) κυττάρων δεν γίνονται μόνο στο ήπαρ αλλά και σε πολλά άλλα σημεία και όργανα.
Πρέπει να καταστεί και πάλι σαφές ότι στο παραπάνω παράδειγμα, ο μεταστατικός όγκος στο ήπαρ δεν αποτελείται από ηπατικά κύτταρα αλλά είναι καμωμένος από εντερικά καρκινικά κύτταρα, δηλαδή κύτταρα του ιστού προέλευσης του.
Σε άλλο παράδειγμα, τα κύτταρα ενός μεταστατικού όγκου του ήπατος θα είναι παγκρεατικά (αν στο πάγκρεας πρωτοαναπτύχθηκε η βλάβη), ή πνευμονικά αν πρόκειται για πρωτοπαθή πνευμονικό καρκίνο.
Αναλόγως με το πόσα καρκινικά κύτταρα μετανάστευσαν, έφθασαν στο ήπαρ και εγκαταστάθηκαν, μπορεί να έχουμε ένα ή περισσότερους νεοπλασματικούς όγκους.
Το ήπαρ αποτελεί το δεύτερο όργανο σε συχνότητα εμφάνισης μεταστάσεων. Προηγούνται οι λεμφαδένες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεταστατικός καρκίνος του ήπατος είναι συχνότερος από τον πρωτοπαθή καρκίνο το ήπατος σε αναλογία 20/1, που σημαίνει ότι, οι ηπατικές μεταστάσεις του ήπατος είναι 20 φορές συχνότερες από τον πρωτοπαθή καρκίνο του ήπατος.
Οι όγκοι που δίνουν συχνότερα μεταστάσεις στο ήπαρ είναι
• ο καρκίνος του πνεύμονα ,
• του παχέος εντέρου,
• του μαστού,
• το μελάνωμα
Ακολουθούν
• ο καρκίνος του προστάτη,
• του παγκρέατος,
• του στομάχου,
• του νεφρού,
• του τραχήλου της μήτρας,
• τα νευροενδοκρινή νεοπλάσματα (NETs) κ.ά.
Το 40 – 50% των ασθενών (δηλαδή σχεδόν οι μισοί) που διαγιγνώσκονται με πρωτοπαθή εστία σε κάποιο όργανο του σώματός τους, έχουν ήδη ή πρόκειται να εμφανίσουν ηπατική μετάσταση.
Πρωθύστερη διάγνωση
Δεν είναι σπάνιο σε ένα ασθενή να διαγιγνώσκεται πρώτα η ηπατική μετάσταση ενός όγκου, και στη συνέχεια να ανακαλύπτεται ο πρωτοπαθής καρκινικός όγκος. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστεί η πρωτογενής καρκινική εστία.
Η νόσος του καρκίνου παύει να θεωρείται τοπική και χαρακτηρίζεται ως συστηματική όταν κύτταρα από τον πρωτοπαθή όγκο έχουν μεταφερθεί σε άλλα σημεία του οργανισμού.