Στο πίσω μέρος της μύτης στην περιοχή που την λέμε ρινοφάρυγγα, βρίσκεται φυσιολογικά ένα ιστός που στην ανατομική περιγραφή έχει το όνομα αδενοειδείς εκβλαστήσεις.
Τι ρόλο παίζουν;
Σκοπός της ύπαρξης του ιστού αυτού είναι η φύλαξη του οργανισμού με παραγωγή αντισωμάτων εναντίον μικροβίων και ιών.
Ακριβώς για το λόγο αυτό, είναι τοποθετημένος στην πύλη εισόδου της αναπνευστικής οδού (ρινική αναπνοή).
Τον ίδιο ρόλο έχουν και οι αμυγδαλές μας που εξασφαλίζουν την άμυνα σε περίπτωση που πρόκειται για εισβολέα ο οποίος ακολουθεί εναλλακτική διαδρομή εισόδου (στοματική αναπνοή).
Με τους μήνες και τα χρόνια που περνούν η δράση τόσο των αδενοειδών εκβλαστήσεων όσο και των αμυγδαλών περιορίζεται και μετά την πρώτη τριετία της ζωής μας, σταματά.
Όμως σε αρκετά παιδιά κάτω των 5 ετών, όταν έως αυτή την ηλικία υπήρξαν συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού, οι εκβλαστήσεις μεγαλώνουν αρκετά σε μέγεθος (υπερτρέφονται).
Πρόβλημα δεν υπάρχει αν δεν εμποδίζουν την είσοδο του αέρα από τον ρινοφάρυγγα. Εξάλλου καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, τα ‘’κρεατάκια’’ ατροφούν και έως την ηλικία των 12 ετών εξαφανίζονται σχεδόν σε όλους.
Εντούτοις τα πράγματα δεν είναι πάντοτε έτσι. Σε αρκετές περιπτώσεις οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις υπερτρέφονται τόσο ώστε να φράζουν τον ρινοφάρυγγα εμποδίζοντας την δίοδο του αέρα και την ρινική αναπνοή.
Έτσι αναγκαστικά το παιδί αναπνέει από το στόμα, και σε προχωρημένες περιπτώσεις ροχαλίζει ή παρουσιάζει άπνοια ύπνου (σταματάει για λίγο η αναπνοή του).
Κάτι τέτοιο δεν είναι απλό και αμελητέο. Είναι κατάσταση σοβαρή που παραμένοντας έτσι μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακά ή πνευμονικά προβλήματα.
Υπάρχουν όμως και άλλα που θα δείτε παρακάτω.
Πως θα το αναγνωρίσω;
Τα συμπτώματα που προκαλούνται (λιγότερο ή περισσότερο έντονα) είναι:
Δυσκολία στην αναπνοή από τη μύτη. Αναπνοή του πάσχοντος μόνο από το στόμα.
Ροχαλητό στον ύπνο.
Ίσως η ομιλία να γίνεται με ένρινη φωνή.
Διακοπή της αναπνοής (άπνοια ύπνου)
Ποια είναι τα επακόλουθα;
Ο αερισμός των πνευμόνων δεν είναι επαρκής, η οξυγόνωση υπολείπεται, το παιδί λαχανιάζει ευκολότερα όταν παίζει και τρέχει. Είναι ενδεχόμενο να περιοριστεί η ανάπτυξη του ενώ υπάρχει χαρακτηριστική εικόνα που αποκαλείται αδενοειδές προσωπείο (*).
Επιπλέον, για τον ίδιο λόγο (ανεπαρκής αερισμός), μπορεί ευκολότερα να αναπτύσσει λοιμώξεις. Έτσι έχουμε:
1. παραρρινοκολπίτιδες,
2. χρόνιες φαρυγγίτιδες,
3. λαρυγγίτιδες,
4. τραχειίτιδες.
5. μέσες ωτίτιδες (*),
Ο κακός αερισμός οδηγεί επιπλέον σε παράπονα για ξερό στόμα, το παιδί μπορεί να έχει ανορεξία, ενώ ένα ακόμα σύμπτωμα που είναι η υπνηλία, μπορεί να επηρεάσει την απόδοση στο διάβασμα και στο σχολείο
Σε περιπτώσεις παραμελημένες και με συνεχόμενα επεισόδια άπνοιας ύπνου, μπορεί να αναπτυχθεί δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια και πνευμονική υπέρταση.
(*) Φυσιολογικά η υπερώα (ουρανίσκος) στα παιδιά έχει σχήμα θόλου. Γίνεται πιο επίπεδη με το πέρασμα του χρόνου διότι η γλώσσα “σπρώχνει” προς τα επάνω επιπεδώνοντας την. Όταν έχουμε κρεατάκια το παιδί κρατά ανοιχτό το στόμα, δεν σπρώχνει η γλώσσα την υπερώα προς τα επάνω. Η άνω γνάθος δεν αναπτύσσεται σωστά και είναι πιο στενή. Τα δόντια δεν έχουν ευρυχωρία και στραβώνουν για να χωρέσουν, το σχήμα το προσώπου και του κεφαλιού αλλάζει σημαντικά και μοιάζει να είναι ‘’πιεσμένο’’ από τα πλάγια και στενόμακρο.
(*) εάν η γειτονική ευσταχιανή σάλπιγγα πιέζεται από τα “κρεατάκια”, κλείνει. Το μέσο αυτί δεν επικοινωνεί με το πίσω μέρος της μύτης. Έτσι η αναπτυσσόμενη αρνητική πίεση το ρουφάει. Ο ερεθισμός παράγει υγρό πίσω από το τύμπανο. Με τον καιρό το υγρό γίνεται πυκνότερο. Προκύπτει ορώδης μέση ωτίτιδα και ενδεχομένως έκπτωση της ακοής.
Πως γίνεται η διάγνωση
Σε σοβαρές περιπτώσεις η εικόνα είναι χαρακτηριστική. Για τις περιπτώσεις με ήπια ενοχλήματα οι γονείς θα δυσκολευτούν ίσως να καταλάβουν.
Δεδομένης της επιδείνωσης μιας χρονίζουσας κατάστασης και ως εκ τούτου της ανάγκης έγκαιρης αντίδρασης, είναι σκόπιμο αφού προηγηθεί παιδίατρος, να γίνει επίσκεψη σε ΩΡΛ.
Εκεί η εξέταση θα περιλαμβάνει: λεπτομερή λήψη του ιστορικού, πλήρη ωτορινολαρυγγολογική εξέταση και ενδοσκόπηση της μύτης και του ρινοφάρυγγα.
Επειδή όπως είναι φυσικό το ιστορικό δεν θα ζητηθεί από τον μικρούλη ασθενή, οι γονείς καλό είναι να είναι ενήμεροι και προετοιμασμένοι ώστε να φανούν χρήσιμοι στο γιατρό.
Θεραπεία
Το μέγεθος του προβλήματος όσον αφορά τα συμπτώματα θα καθορίσει τα πλαίσια στα οποία θα κινηθεί η θεραπεία. Μπορεί να χρειαστεί να δοθούν αντιβιοτικά διότι υφίσταται μικροβιακή φλεγμονή και αυτό να αποδειχτεί αρκετό. (Αυτό πάντως ας μην το αποφασίσει η ανήσυχη μητέρα αλλά να αφεθεί στην κρίση του γιατρού).
Αν πάλι ο μικρός ασθενής έχει συχνές υποτροπές με βουλωμένη μύτη, ερεθιστικό (ξερό) βήχα τη νύχτα ή ακόμα πόνους στο αυτί και η συντηρητική θεραπεία αποτύχει τότε ίσως, χρειαστεί χειρουργική αφαίρεση των αδενοειδών εκβλαστήσεων (την οποία λέμε αδενοειδεκτομή).
Εν όψει μιας τέτοιας προοπτικής, πρέπει να θυμόμαστε τον ρόλο που τους έχει αναθέσει η φύση (ισχύει για τα πολύ νεαρά άτομα μόνο), και το γεγονός της υποστροφής και ατροφίας που θα συμβεί όσο προχωράει η ηλικία.
Το χειρουργείο λοιπόν το σκεφτόμαστε όταν υπάρχουν αληθώς σοβαρά προβλήματα.
Απόλυτες ενδείξεις Αδενοειδεκτομής
(Αμερικανική Ακαδημία Ωτορινολαρυγγολογίας).
Ένα ή περισσότερα των κατωτέρω δικαιολογούν απόφαση επέμβασης
• υποτροπιάζουσα ή χρόνια αδενοειδίτιδα (3 ή πλέον επεισόδια ανά έτος για τα παιδιά)
• υποτροπιάζουσα χρόνια εκκριτική ή μέση ωτίτιδα
• χρόνια ρινική απόφραξη με στοματική αναπνοή
• υπνική άπνοια
• υποψία νεοπλασίας
• ανωμαλίες κατάποσης ή ομιλίας (σχετική ένδειξη)