Με την χρήση ακτίνων Χ, μπορούμε να πάρουμε από το γυναικείο μαστό εικόνες οι οποίες αποτυπώνονται σε ακτινολογικά φιλμ και χρησιμεύουν για να ανιχνεύσουμε όσο το δυνατόν πλέον πρώιμα, ενδεχόμενες ανωμαλίες με παθολογική σημασία. Την εξέταση την λέμε μαστογραφία.
Από τεχνικής πλευράς στη διάρκεια μιας μαστογραφίας, ο μαστός συμπιέζεται ανάμεσα σε δύο πλάκες και η ακτινοβολία περνά μέσα από τον μαζικό ιστό.
Επειδή η σύσταση κάθε γυναικείου στήθους δεν είναι ίδια, υπάρχουν διαφοροποιήσεις στις εικόνες που λαμβάνονται. Στήθη που έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα στον μαζικό ιστό, εμφανίζονται πιο λευκά στην μαστογραφία ενώ στήθη με περισσότερο λιπώδη ιστό που έχει χαμηλή πυκνότητα, δίνουν εικόνες όπου υπερτερεί το γκρι.
Αυτό έχει σημασία για την διάγνωση διότι στην πρώτη περίπτωση με μαστούς μεγάλης πυκνότητας, οι όγκοι που έχουν λευκή χροιά ή όγκοι με ασβεστώσεις εντός αυτών, καλύπτονται και μπορεί να ξεφύγουν ενώ στην δεύτερη περίπτωση (περισσότερο λίπος και γκρίζα απεικόνιση) η ανάδειξη τους είναι πιο εύκολη.
Έγκαιρη διάγνωση
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η έγκαιρη διάγνωση είναι ουσιώδες ζητούμενο σε κάθε περίπτωση καρκίνου και φυσικά και τον καρκίνο του γυναικείου μαστού. Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι η μαστογραφία συνδέεται με μια μείωση του αριθμού των γυναικών που θα πεθάνουν από τον καρκίνο του αυτόν (άρθρο ανασκόπησης: April 2, 2014. A Systematic Assessment of Benefits and Risks to Guide Breast Cancer Screening Decisions. Lydia E. Pace, MD, MPH1; Nancy L. Keating, MD, MPH2,3 )
Εντούτοις στους επιστημονικούς κύκλους δεν υπάρχει ομοφωνία ως προς αυτό και διαπιστώνονται σημαντικές διαφοροποιήσεις. Εκείνοι που εκφράζονται υπέρ του ελέγχου με μαστογραφία, λένε πως στα επόμενα 10 χρόνια αρκετές θα είναι οι γυναίκες που θα σωθούν από την έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου επειδή θα κάνουν έλεγχο.
Συγκεκριμένα.
Στις ηλικίες 40-49 ετών στις 10.000 μαστογραφίες ρουτίνας, θα ανιχνευτούν έγκαιρα και θα σωθούν πέντε (5) γυναίκες.
Ο αριθμός αυτός θα διπλασιαστεί και δέκα (10) γυναίκες στις 10.000 εξετάσεις, θα ανιχνευτούν έγκαιρα ώστε να σωθούν στις ηλικίες 50-59.
Για τον ίδιο αριθμό εξετάσεων στις ηλικίες 60-69 ετών, ο προηγούμενος αριθμός υπερ-τετραπλασιάζεται (42 γυναίκες). Αυτό διότι οι μεγαλύτερες γυναίκες εμφανίζουν και μεγαλύτερο ρίσκο ανάπτυξης καρκίνου, όπως και εκείνες επίσης που έχουν κληρονομική επιβάρυνση (ιστορικό καρκίνου του μαστού στην οικογένεια).
Επομένως το αναμενόμενο όφελος από τον μαστογραφικό έλεγχο είναι μεγαλύτερο στις δυο παραπάνω κατηγορίες.
Κάθε πότε πρέπει να γίνεται μαστογραφία;
Δεν υπάρχει ομοφωνία ούτε και για αυτό. Υπάρχουν διάφορες προτάσεις από διάφορους αρμόδιους οργανισμούς.
Η υπηρεσία πρόληψης των Ηνωμένων Πολιτειών προτείνει στις γυναίκες μεταξύ 50 και 74 ετών να κάνουν κάθε δυο χρόνια μαστογραφία. Παλαιότερα το χρονικό όριο ξεκινούσε από τα 40 χρόνια αλλά τροποποιήθηκε και μετατέθηκε στα 50 διότι σύμφωνα με εκτίμηση στατιστικών δεδομένων στην δεκαετία ηλικιών 40-50 ο έλεγχος δίνει συχνά ψευδώς θετικά αποτελέσματα με ότι αυτό συνεπάγεται εν συνεχεία .
Το Αμερικανικό Κολλέγιο Ακτινολογίας και η Εταιρεία Απεικόνισης Μαστού παραμένουν αμετακίνητες και συνεχίζουν να συνιστούν ετήσιες μαστογραφίες για γυναίκες από την ηλικία των 40.
Τέλος, οι κατευθυντήριες γραμμές από την Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου συμβουλεύουν μια μαστογραφία κάθε χρόνο για τις γυναίκες 45 έως 54 ετών, και κάθε 2 χρόνια για τις γυναίκες από 55 ετών και άνω.
Με τα όσα σας περιέγραψα έως εδώ, θεωρώ πως έγινε σαφές ότι υπάρχει έντονη συζήτηση (αν όχι αντιπαράθεση και διαφωνία) σχετικά με την ασφαλή πολιτική και γενικότερα την εφαρμογή στην πράξη της μαστογραφίας. Φυσικά δεν υπάρχει καμία διαφωνία για την ανάγκη της έγκαιρης διάγνωσης.
Έτσι, η έρευνα συνεχίζεται και εκτός της μαστογραφίας διάφορες νεώτερες τεχνολογίες προτείνονται ως εναλλακτικές επιλογές για έλεγχο του καρκίνου του μαστού σε όσο δυνατόν πλέον αρχική φάση.
Ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν στην μαστογραφία;
- Η επαναλαμβανόμενη έκθεση στην ακτινοβολία (μικρό μεν αλλά υπαρκτό ρίσκο)
- Η ενδεχόμενη αποτυχία ανίχνευσης βλάβης σε μαστούς με μεγάλη πυκνότητα (ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα).
- Η αποτυχία σε περιπτώσεις όπου έχουν χρησιμοποιηθεί εμφυτεύματα.
- Η πιθανότητα να χαρακτηριστεί καρκίνος, εικόνα που δεν είναι κακοήθης (ψευδώς θετικό αποτέλεσμα). Επίσης η ανίχνευση DCIS(*).
(*) Ένας σημαντικός αριθμός διαγνώσεων καρκίνου του μαστού που τίθενται δια της μαστογραφίας έχουν χαρακτηριστεί ως πορογενές καρκίνωμα (Ductal Carcinoma In Situ ή DCIS). Το DCIS έχει σχέση με την ανώμαλη ανάπτυξη κυττάρων εντός των αγωγών γάλακτος του μαστού, η οποία οδηγεί σε μία ασβεστοποίηση (1-1,5 cm διάμετρο), και μπορεί να μην είναι καν καρκίνος.
Από πολλούς θεωρείται πως δεν απαιτεί επέμβαση (λέγεται και στάδιο μηδέν του καρκίνου του μαστού). Μάλιστα ορισμένοι εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν πως πρέπει να αναθεωρηθούν τα δεδομένα και να μην θεωρείται καρκινική κατάσταση.
Εντούτοις πολλοί συμβατικοί γιατροί βλέπουν το DCIS ως προ-καρκίνο που θα μπορούσε να προκαλέσει βλάβη και εκτιμούν πως πρέπει να αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο όπως και ο επιθετικός διηθητικός καρκίνος.
Οι πιθανότητες που το DCIS εξελίσσεται σε διηθητικό καρκίνο δεν είναι απόλυτα γνωστές. Τα περισσότερα διαθέσιμα στοιχεία τείνουν στην παραδοχή πως είναι πολύ λιγότερες από 50% και πιθανόν τόσο χαμηλές που να μην ξεπερνούν το 4%. Πρέπει να καταστεί πάντως σαφές ότι στα μεγαλύτερα διαγνωστικά και θεραπευτικά κέντρα στον κόσμο η αντιμετώπιση σήμερα στις περιπτώσεις αυτές, γίνεται με μερική μαστεκτομή και ακτινοβολία.
Καταλήγοντας
Να επαναλάβω ότι: με όσα σας περιέγραψα έως εδώ, θεωρώ πως έγινε σαφές ότι υπάρχει έντονη συζήτηση και κάποτε πλήρης διαφωνία, όχι μόνο σχετικά με την ασφαλή πολιτική αλλά και γενικότερα την εφαρμογή στην πράξη της μαστογραφίας.
Γνώμη του γράφοντος: έως ότου αποκτήσουμε ένα καλλίτερο εργαλείο έγκαιρης διάγνωσης, θα πρέπει να παραμείνουμε στην μαστογραφία. Πέραν αυτού και με δεδομένο ότι διαπιστούνται περιστατικά και σε γυναίκες κάτω των 50 ετών, είναι σκόπιμο να ξεκινάμε από τα 40.
Οι εκτός της μαστογραφίας διάφορες νεώτερες τεχνολογίες που προτείνονται ως εναλλακτικές επιλογές για έλεγχο του καρκίνου του μαστού, θα μας απασχολήσουν σύντομα.