Η ανάγκη αποβολής ενός ή περισσότερων ενοχλητικών αερίων μπορεί κάποια στιγμή για οποιονδήποτε, να είναι επιτακτική. Βεβαίως δεν θα εθεωρείτο πρόβλημα αν ή στιγμή αυτή ήταν ελεγχόμενη.
Ατυχώς όμως και λίγο πολύ όλοι το γνωρίζουν αυτό, είναι ενδεχόμενο να συμβεί χωρίς την θέληση μας, σε εντελώς ακατάλληλη ώρα και να φέρει τον ‘’δράστη’’ σε πλήρη αμηχανία, είτε λόγω θορύβου, είτε λόγω δυσοσμίας ή και για τα δυο.
Σκεφτείτε για παράδειγμα τον ατυχή που βρίσκεται στο σινεμά, το λεωφορείο, ένα γεμάτο ασανσέρ. Ακόμα χειρότερα, κάποιον ή κάποια που βρίσκονται σε επαγγελματική συνάντηση και τέλος ένα ζευγάρι στο πρώτο ραντεβού και σε ένα τρυφερό τετ α τετ.
Συχνότητα
Στην διάρκεια της ημέρας, σχεδόν κάθε φυσιολογικό άτομο, θα αποβάλει αέρια περίπου δέκα ή και περισσότερες φορές. Αυτό γίνεται είτε από το στόμα με ρέψιμο είτε με εντερικά αέρια. Η ηλικία και το φύλο, δεν φαίνεται να επηρεάζουν την κατάσταση.
Είναι δυνατό να συνυπάρχει και πόνος αν πρόκειται για άτομο με δυσκοιλιότητα (ή και επί διάρροιας). Οι πόνοι αυτοί οφείλονται στο ότι αέρια που αθροίζονται και δεν αποβάλλονται, αυξάνουν την τάση που ασκείται στο εσωτερικό του πεπτικού σωλήνα.
Συνήθως υπάρχει αίσθημα διάχυτης ευαισθησίας και φούσκωμα ή και κολικό άλγος που δεν έχει σταθερή εντόπιση, μεταβάλλει θέση και τις περισσότερες φορές περνάει γρήγορα.
Σταθερός και επίμονος πόνος είναι σπανιότερος και μπορεί να παρερμηνευτεί ως σκωληκοειδiτις, χολοκυστίτιδα, εξαρτηματίτις κλπ.
Είναι επίσης δυνατό σε περιπτώσεις πόνου λόγω άθροισης αέρα στον θόλο του στομάχου, να δοθεί η εντύπωση ότι ο πόνος σχετίζεται με την καρδιά.
Όπως αναφέρθηκε ήδη, η ηλικία και το φύλο, δεν φαίνεται να επηρεάζουν την κατάσταση παρά μόνο στο βαθμό που υπάρχει μια υποκρυπτόμενη ή γνωστή παθολογία (πχ. διαβήτης, εκκολπώματα και εκκολπωματίτις)
Πότε ανησυχώ;
Προκειμένου να μην τρέχετε με το παραμικρό και αμελητέο, καλό είναι να γνωρίζετε πότε πρέπει να συμβουλευτείτε τον ειδικό.
Πρέπει να καλέσετε το γιατρό σας :
- όταν μαζί με τα αποβαλλόμενα αέρια υπάρχει στα κόπρανα η παρουσία αίματος, ερυθρού σαν την ντομάτα ή σκούρου στο χρώμα του βύσσινου
- όταν τα κόπρανα είναι ακόμα πιο πολύ σκούρα στο χρώμα, ενώ δεν φάγατε κάτι που θα μπορούσε να το προκαλέσει (πχ. παντζάρια) και χωρίς να παίρνετε χάπια με σίδηρο (που κάνουν τα κόπρανα πολύ σκούρα).
- Όταν συνυπάρχει κοιλιακός πόνος που κρατάει πολύ
- όταν αλλάζει η συχνότητα επίσκεψης στην τουαλέτα (πολύ συχνότερα ή αραιότερα τον τελευταίο καιρό)
- όταν ο πόνος είναι και στο στήθος
- όταν κάνετε έμετο ή έχετε έντονη τάση εμέτου
- όταν μαζί με τα αέρια κάνετε πυρετό
- όταν πρόσφατα, έχετε ανεξήγητα χάσει βάρος.
Ας το πάρουμε όμως από την αρχή
Πώς παράγονται τα αέρια;
Όπως ξέρετε στον πεπτικό μας σωλήνα υπάρχουν τρισεκατομμύρια μικροοργανισμοί που τα λέμε μικροβιακή χλωρίδα. Αυτά στο παχύ έντερο προκαλούν ζύμωση σε υδατάνθρακες που πέρασαν άπεπτοι από το λεπτό έντερο. Έτσι σχηματίζονται αέρια.
Είναι γνωστό ότι θεωρούνται και είναι υγιεινές, οι τροφές που έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες (άπεπτοι υδατάνθρακες).
Ως εκ τούτου φρούτα, λαχανικά, προϊόντα με άλευρα ολικής αλέσεως και φασόλια, μπιζέλια, ρεβίθια και άλλα όσπρια, έχουν πολλά καλά για την υγεία μας όπως την καλλίτερη ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα καθυστερώντας την ταχύτητα απορρόφησης του, την ρύθμιση της χοληστερόλης, την διατήρηση της πεπτικής οδού σε καλή λειτουργία.
Μπορούν όμως να οδηγήσουν και στο σχηματισμό αερίων. Έτσι μπορούν να προκαλέσουν αέρια ή και πόνους.
Πέρα από αυτά, διάφορα συμπληρώματα για τον ίδιο λόγο (μη πεπτόμενες φυτικές ίνες δηλαδή) μπορούν να κάνουν το ίδιο πράγμα, ενώ σε κάποια άτομα την ευθύνη έχουν τα πολλά αεριούχα ποτά (σόδα, μπύρα, αναψυκτικά), κυρίως για την αποβολή αέρα από το στόμα.
Η νευρικότητα μπορεί να είναι επίσης αιτία λόγω κατάποσης αέρα που συνεχίζεται και σε ώρες πέραν της κατάποσης φαγητού ή ποτού, ενώ ρόλος αποδίδεται και στο μάσημα τσίχλας. Τα τελευταία αυτά σχετίζονται περισσότερο με ρεψίματα, αλλά ποσότητες καταπινόμενου αέρα προωθούνται και στο έντερο.
Ας μιλήσουμε όμως για αέρια και παθολογικές καταστάσεις
Υπάρχουν διάφορες παθήσεις στις οποίες η υπερπαραγωγή αερίων είναι συνηθισμένη. Για παράδειγμα οι παθήσεις όπου το εσωτερικό τοίχωμα του εντέρου έχει φλεγμονή όπως αυτό συμβαίνει στην κολίτιδα του Chron ή την κολίτιδα την αιμορραγική. Θα το συναντήσουμε και στην εκκολπωματίτιδα, εκεί δηλαδή όπου τα εκκολπώματα στο παχύ έντερο έχουν κάνει φλεγμονή.
Υπερανάπτυξη μικροβίων στο λεπτό έντερο θα εκδηλωθεί επίσης με πολλά αέρια και αυτό θα το δούμε ευκολότερα να συμβαίνει όταν στο υπόστρωμα του ασθενούς υφίσταται σακχαρώδης διαβήτης. Πρόσφατη μελέτη αλλά και παλαιότερες έδειξαν ότι η λήψη προβιοτικών από τους πάσχοντες μπορεί να βοηθήσει σημαντικά και όχι μόνο για τα αέρια.
Περνάμε τώρα στη δυσανεξία σε τρόφιμα
- Συνήθως η δυσανεξία σε λακτόζη (η οποία είναι ένα σάκχαρο στο γάλα και τα γαλακτερά) και
- η δυσανεξία σε γλουτένη (πρωτεΐνη δηλαδή του σιταριού, κριθαριού και άλλων κόκκων) που προκαλούν πολλά αέρια, ακόμα δε και διάρροια.
- Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
Και η δυσκοιλιότητα; Κάνει η δυσκοιλιότητα πρόβλημα με αέρια;
Σε άτομα με δυσκοιλιότητα (χωρίς άλλη υποκρυπτόμενη παθολογία), η δύσκολη κένωση οδηγεί σε δυσφορία και ίσως πόνο διότι τα κόπρανα εντός του εντέρου εμποδίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία των αερίων αυξάνοντας την εσωτερική πίεση στα τοιχώματα του αυλού.
Πριν κλείσουμε με τα αίτια, να αναφέρουμε και τα πρόσθετα τροφίμων
Τρώμε καθημερινά, σε γνώση αλλά συχνά εν αγνοία μας διάφορα πρόσθετα όπως ξυλιτόλη, σορβιτόλη, μανιτόλη, που μπαίνουν σε ποικίλα προϊόντα ως γλυκαντικά. Αυτά είναι ενδεχόμενο από κάποια κατά τα άλλα φυσιολογικά άτομα να μην γίνονται ανεκτά και να προκαλούν αέρια, φουσκώματα και δυσφορία.
Συνοψίζοντας:
Είναι πιθανότερο να έχετε προβλήματα με αέρια όταν ακολουθείτε μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως και όσπρια. Επίσης αν έχετε δυσανεξία λακτόζης ή γλουτένης.
Αν πίνετε ανθρακούχα ποτά και αναψυκτικά, επίσης.
Θεωρείστε ξεχωριστές τις καταστάσεις με παθήσεις όπου το έντερο εμφανίζει φλεγμονή (κολίτιδες) και περιπτώσεις με εκκολπώματα που φλεγμαίνουν.
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι επίσης μια προδιαθεσική για πολλά αέρια ασθένεια αν και δεν τίθεται σε αυτό θέμα φλεγμονής
Χρειάζονται εξετάσεις;
Εάν το πρόβλημα δεν είναι ευκαιριακό αλλά μόνιμο, εάν στην ιατρική εξέταση υπάρχουν κλινικά ευρήματα, εάν υπάρχει σάκχαρο, γνωστά εκκολπώματα, ή συμπτώματα όπως αίμα ή πυρετός κλπ. θα χρειαστούν και εξετάσεις.
Αυτές θα προσδιοριστούν από την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει η διαγνωστική σκέψη του έμπειρου γιατρού. Αν και η ποικιλία αιτίων θα μπορούσε να δικαιολογήσει και ποικιλία εξετάσεων, ο έμπειρος αυτός γιατρός μπορεί να περιορίσει τις απαιτήσεις του στα απολύτως απαραίτητα χωρίς να εκθέσει σε ρίσκο την σωστή διάγνωση.
Σε περιστατικά όπου θα αναδειχτεί παθολογικό πρόβλημα η θεραπεία είναι συγκεκριμένη και αφορά την ευθυνόμενη νόσο. Για παράδειγμα στην εκκολπωματίτιδα θα χρειαστούν αντιβιοτικά, στο σάκχαρο ρύθμιση και προβιοτικά κλπ. κλπ.
Στις άλλες περιπτώσεις η διαιτητική κυρίως φροντίδα, οι δοκιμές του ιδίου του ασθενούς και κάποια συμπληρώματα, συνήθως επαρκούν
Είναι νομίζω φανερό και στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι την μεγαλύτερη σημασία έχει να μην ξεγελαστούμε και παραβλέψουμε κάποια υποκρυπτόμενη παθολογία.
Για όλες τις περιπτώσεις όπου δεν υφίσταται κρυμμένη παθολογία, μπορούμε να αρχίσουμε με απλά πράγματα όπως οι διαιτητικές αλλαγές.
- Παρατηρήσατε ότι το πρόβλημα είναι μεγάλο όταν τρώτε κάποια συγκεκριμένα φαγητά; Ας τα περιορίσετε. Μην βιαστείτε πάντως να καταλήξετε σε συμπεράσματα γιατί είναι κρίμα να υποστείτε απόλυτες διαιτητικές θυσίες που δεν χρειάζονται. Για παράδειγμα αν τα φασόλια δεν ενοχλούν πάντα αλλά μόνο κάποιες φορές, ίσως η αιτία του προβλήματος να μην είναι αυτά. Πέραν αυτού η προετοιμασία τους αν γίνει σωστά ίσως να βοηθήσει (δείτε σχετικό άρθρο: Φασόλια. Μου αρέσουν αλλά…)
- Τα τρόφιμα που προκαλούν προβλήματα αερίων περιλαμβάνουν όσπρια, κρεμμύδια, λάχανο, κουνουπίδι και μπρόκολο, αγκινάρες, λαχανάκια Βρυξελλών, μανιτάρια και σπαράγγια.
- Από τα φρούτα που προκαλούν αέρια τα πλέον συνήθη είναι τα αχλάδια, τα μήλα, τα δαμάσκηνα, οι γιαρμάδες και τα ροδάκινα,
- Από τα γαλακτώδη εκτός από το γάλα, η κρέμα και το παγωτό. Το γιαούρτι έχει μικρότερη πιθανότητα να σας προκαλέσει πρόβλημα.
- Τα γλυκαντικά που προαναφέρθηκαν και το μάσημα τσίχλας.
- Τα αεριούχα αναψυκτικά και οι μπύρες
- Τα λιπαρά και τηγανιτά
- Το ψωμί ολικής αλέσεως,
- Συμπληρώματα με άπεπτες ίνες
Προσοχή: μια αυστηρή μεταβολή διαιτολογίου είναι για πολλούς λόγους πρόβλημα. Προχωρήστε σταδιακά με δοκιμή και συμπέρασμα, συνάμα και την υποστήριξη ενός διαιτολόγου.
Μετά από την επίτευξη βελτίωσης δοκιμάστε σιγά – σιγά να ξαναβάλετε στο διαιτολόγιο σας τα κομμένα, αρχίζοντας από μικρές ποσότητες. Είναι πιθανό να τα δεχτείτε χωρίς μεγάλο ενόχλημα. Να θυμάστε να πίνετε άφθονο νερό.
Επειδή η κατανάλωση γαλακτοκομικών ενδιαφέρει πολλούς ας σημειωθεί ότι η κατανάλωσή τους ταυτόχρονα με άλλα τρόφιμα μπορεί να διευκολύνει.
Τα βοηθήματα που υπάρχουν
Ένα είδος ενζύμου (άλφα γαλακτοζιδάση ή a-GAL) που το παίρνουμε από τον μύκητα Aspergillus niger, αποδείχτηκε ότι μπορεί να φανεί χρήσιμο και να μειώσει τα αέρια και την δυσφορία που προκαλούν. Το επιτυγχάνει διασπώντας ολιγοσακχαρίδια και πολυσακχαρίδια που αν περάσουν άπεπτα από το λεπτό έντερο στο παχύ θα δημιουργήσουν μέσω ζύμωσης από τα βακτηρίδια, τα αέρια που ενοχλούν.
Για όσους έχουν δυσανεξία σε λακτόζη, χρήσιμα επίσης μπορεί να είναι τα χαπάκια λακτάσης.
Έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί για ανακούφιση η σιμεθικόνη καθώς και χάπια ενεργού άνθρακα.
Στην λαική θεραπευτική θα βρεί κανείς και ένα πληθος προτάσεων ακόμα. Δεν διατίθεται βέβαια περι αυτών καμία επιστημονική εμπειρία.
Το πρόβλημα με την δίαιτα
Πολλοί άνθρωποι θα παρατηρήσουν ότι μια δίαιτα προς αποφυγήν των ενοχλητικών αερίων στερεί από πολλά φαγητά που θεωρούνται και είναι υγιεινά. Αληθώς, έτσι έχουν τα πράγματα και για το λόγο αυτό οι μικρότερες μερίδες, το αργό μάσημα, το άφθονο νερό, η ηρεμία κατά το γεύμα έχουν μεγάλη σημασία.
Άφησα για το τέλος το κάπνισμα που επιδεινώνει την κατάσταση και το καθισιό χωρίς άσκηση που επίσης κάνει το ίδιο. Αλλά μεγάλα παιδιά είστε, λάβετε τα μέτρα σας λοιπόν.