Η αρτηριακή πίεση στον άνθρωπο δεν θέλουμε να βρίσκεται ψηλά γιατί προκαλεί προβλήματα στην καρδιά και τα αγγεία. Τα επιθυμητά όρια κυμαίνονται από τα 90 mm στήλης υδραργύρου (το λέμε ελαχίστη ή διαστολική), έως τα 130 mm (μεγίστη ή και συστολική).
Αυτό είναι το ιδανικό. Όταν αυτοί οι αριθμοί ξεπερνιούνται λέμε ότι έχουμε υπέρταση.
Από την άλλη μεριά, μια μέτρηση της αρτηριακής πίεσης πιο κάτω από 90 χιλιοστά στήλης υδραργύρου για την μεγίστη ή συστολική , ή 60 mm στήλης Hg για την ελαχίστη ή διαστολική, θεωρείται χαμηλή αρτηριακή πίεση.
Όπως δεν θέλουμε αυξημένη την αρτηριακή μας πίεση, άλλο τόσο δεν την θέλουμε πολύ χαμηλή. Για αρκετούς ανθρώπους, μια χαμηλή αρτηριακή πίεση (υπόταση) μπορεί να προκαλέσει ενοχλητικά συμπτώματα όπως ζάλη, λιποθυμική τάση κλπ.
Είναι δε δυνατό, σε σοβαρές περιπτώσεις, η χαμηλή αρτηριακή πίεση να γίνει απειλητική για τη ζωή.
Πως προκύπτει υπόταση;
Η ανεύρεση χαμηλής αρτηριακής πίεσης δεν έχει πάντα και για όλους την ίδια αιτία. Έτσι μπορεί να υποκρύπτει ποικιλία διαταραχών. Επομένως, για να μπορεί να αντιμετωπιστεί σωστά και επιτυχώς, πρέπει να μάθουμε τι ακριβώς την προκαλεί και με ποιο μηχανισμό προκύπτει.
Τι συμπτώματα υπάρχουν;
Η χαμηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να παρουσιάσει αρκετά συμπτώματα. Η ζάλη είναι ένα από αυτά και μάλιστα αρκετά συνηθισμένο. Το άτομο με χαμηλή ΑΠ μπορεί να παραπονείται επίσης πως ‘’βλέπει θολά’’ ή έχει τάση λιποθυμίας. Εάν η πτώση της πίεσης συμβεί αιφνίδια, λιποθυμά (σύμπτωμα γνωστό σαν συγκοπή).
Η κούραση είναι επίσης ένα σύνηθες παράπονο. Μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία.
Ο πάσχων παραπονείται ότι δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε ότι κάνει. Εάν είναι υπερήλικας μπορεί να βρεθεί σε σύγχυση.
Προσοχή , υποτασικό σόκ
Η μεγάλη πτώση της ΑΠ. μπορεί να οδηγήσει σε κατάσταση σοκ που απειλεί τη ζωή. Ένα άτομο που εισέρχεται σε σοκ μπορεί:
Να βρίσκεται σε σύγχυση ( ειδικά οι μεγαλύτεροι σε ηλικία)
Να παρουσιάζει γρήγορη και επιπόλαιη ανάσα.
Να έχει κρύο δέρμα και γρήγορο σφυγμό ο οποίος δεν είναι δυνατός και ‘’γεμάτος’’ αλλά αδύναμος και δύσκολα αντιληπτός.
Εάν αντιμετωπίσετε τέτοιο περιστατικό, φωνάξτε αμέσως γιατρό και μην χάνετε ώρα.
Χαμηλή μέτρηση χωρίς συμπτώματα υπάρχει;
Ναι. Μπορεί να έχετε σταθερά χαμηλές μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης και να μην έχετε ενοχλήσεις. Αν αισθάνεστε καλά χωρίς κάποιο ή κάποια από τα προαναφερθέντα συμπτώματα, δεν θα χρειαστείτε κάτι ιδιαίτερο και είναι αρκετός ο έλεγχος ρουτίνας. Αν όμως υπάρχουν συμπτώματα, έστω λίγα ή ελαφρά, μην αμελήσετε. Δείτε το γιατρό σας γιατί μπορεί να σημαίνουν κάτι που ακόμα βρίσκεται στο παρασκήνιο.
Ποιες είναι οι αιτίες της υπότασης;
Για να προσεγγίσουμε ευκολότερα αυτό το ερώτημα χρειάζεται να ξέρουμε δυο λόγια για την αρτηριακή πίεση.
Όταν η καρδιά μας συσπάται και στέλνει αίμα στο σώμα μας, ασκεί πίεση στα τοιχώματα των αρτηριών από τις οποίες το αίμα περνάει. Την πίεση αυτή στην μεγαλύτερη τιμή της την λέμε συστολική πίεση ή μεγίστη.
Όταν η καρδιά χαλαρώνει ανάμεσα σε μια συστολή και την επόμενη, η πίεση του αίματος στις αρτηρίες μας είναι μικρότερη. Την χαμηλότερη τιμή της την ονομάζουμε διαστολική πίεση ή και ελαχίστη.
Η αρτηριακή πίεση στην διάρκεια του 24ώρου ποικίλλει. Είναι ανάλογη με διάφορες παραμέτρους όπως ο ρυθμός της αναπνοής, η θέση του σώματος, η φυσική μας κατάσταση, το φαγητό ή το ποτό που φάγαμε και ήπιαμε κλπ.
Επηρεάζεται επίσης από τα φάρμακα που παίρνουμε αλλά και από την ώρα της ημέρας. Έχει διαπιστωθεί ότι η αρτηριακή πίεση είναι συνήθως χαμηλότερη τη νύχτα και αυξάνεται από τη στιγμή που ξυπνάμε. Για το λόγο αυτό το πρωί είναι μια κατάλληλη στιγμή για να μετρηθούμε.
Αν βρούμε χαμηλή αρτηριακή πίεση (ενδείξεις χαμηλότερες από 90 mm Hg συστολική ή 60 mm Hg διαστολική) , τότε μιλάμε για υπόταση.
Ταχύτητα επέλευσης
Η ταχύτητα με την οποία επέρχεται η μείωση της τιμής της αρτηριακής μας πίεσης έχει μεγάλη σημασία. Αιφνίδια μεταβολή κατά 20 mm Hg ας πούμε από 130 σε 110 ή από 110 σε 90 mm, μπορεί αν είναι ραγδαία να προκαλέσει ζάλη ή ακόμα και λιποθυμία λόγω μειωμένης αιμάτωσης του εγκεφάλου.
Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα όταν η πίεση μειώνεται ακόμα περισσότερο και γρήγορα όπως αυτό μπορεί να συμβεί σε σοβαρές λοιμώξεις (σηπτικό shock) , σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις και μεγάλες αιμορραγίες (πχ. βαριά γαστρορραγία). Εδώ η σωστή και γρήγορη αντίδραση είναι επιτακτική ανάγκη γιατί η ζωή βρίσκεται σε κίνδυνο.
Πτώση της αρτηριακής πίεσης μπορεί ακόμα να συμβαίνει:
Α. Σε προβλήματα ενδοκρινικά όπως είναι οι παθήσεις του θυρεοειδούς και των παραθυρεοειδών αδένων, η επινεφριδιακή ανεπάρκεια (νόσος Addison), και το χαμηλό σάκχαρο στο αίμα (υπογλυκαιμία)
Β. Σε καρδιακά προβλήματα όπως η μεγάλη βραδυκαρδία ή προβλήματα καρδιακής βαλβίδας. Επίσης η καρδιακή προσβολή και η καρδιακή ανεπάρκεια.
Γ. Σε καταστάσεις όπου ο οργανισμός χάνει πολύ νερό όπως υψηλό πυρετό, εμέτους και σοβαρή διάρροια.
Δ. σε περιπτώσεις λήψης φαρμάκων. Η υπερβολική χρήση διουρητικών (*) για παράδειγμα. Για το λόγο αυτό το καλοκαίρι σε άτομα που λαμβάνουν αντιυπερτασική αγωγή, ίσως είναι αναγκαία η προσαρμογή της δόσης σε μικρότερα επίπεδα.
Ε. Σε έντονη και παρατεταμένη άσκηση ή η βαριά εργασία σε θερμό περιβάλλον. Λόγω μεγάλης εφίδρωσης μπορεί να προκληθεί αφυδάτωση.
(*) διουρητικά όπως furosemide (Lasix) και υδροχλωροθειαζίδη, η πραζοσίνη (Minipress), η ατενολόλη (Tenormin) και η προπρανολόλη (Inderal και άλλα ). Επίσης φάρμακα για τη νόσο του Parkinson όπως η pramipexole ή αυτά που περιέχουν λεβοντόπα.
Τέλος ορισμένα είδη αντικαταθλιπτικών (τρικυκλικά ) όπως η doxepin και η ιμιπραμίνη και φάρμακα για στυτική δυσλειτουργία,
Εγκυμοσύνη.
Οι μεταβολές στο κυκλοφορικό σύστημα της εγκύου είναι ενδεχόμενο να οδηγήσουν σε πτώση την αρτηριακή πίεση. Συνήθως δεν χρειάζεται ιατρική παρέμβαση και τα πράγματα επανέρχονται στο φυσιολογικό μετά την γέννα.
Θρεπτικά στοιχεία και υπόταση
Είναι δυνατόν η έλλειψη κάποιων θρεπτικών ουσιών στη διατροφή (πχ. βιταμινών Β-12 και φολικού οξέος) να οδηγήσει σε ανεπαρκή παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και ως εκ του του αναιμία. Αυτό με τη σειρά του είναι υπεύθυνο για χαμηλή αρτηριακή πίεση.
Ορθοστατική υπόταση
Λέμε ορθοστατική υπόταση την απότομη πτώση της αρτηριακής πίεσης όταν ο πάσχων σηκώνεται από ύπτια θέση.
Επίσης την χαμηλή πίεση κάποιου ο οποίος στέκεται όρθιος και το αίμα λόγω βαρύτητας αθροίζεται στα πόδια.
Διάφοροι μηχανισμοί αντιρρόπησης που διαθέτει ο οργανισμός (ταχύτερη καρδιακή λειτουργία, αγγειοσύσπαση, βαλβίδες φλεβικές κλπ.) αδυνατούν να παρέμβουν αποτελεσματικά και έτσι η πτώση της πίεσης προκαλεί ζάλη και γενικότερα τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν.
Αιτία μπορεί να είναι η αφυδάτωση, η παρατεταμένη ανάπαυση στο κρεβάτι, εγκυμοσύνη, ο διαβήτης, διάφορα καρδιακά προβλήματα, η υπερβολική ζέστη, μεγάλοι φλεβικοί κιρσοί και διάφορες νευρολογικές διαταραχές. Ρόλο εδώ έχουν και τα φάρμακα που προαναφέρθηκαν.
Η ορθοστατική υπόταση είναι ιδιαίτερα συχνή στους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, αλλά μπορεί να συμβαίνει και σε νέους.
Ενδιαφέρον επίσης έχει και η χαμηλή αρτηριακή πίεση μετά από το φαγητό που επηρεάζει περισσότερο τους ηλικιωμένους. Συμβαίνει επειδή ο οργανισμός αυξάνει την παροχή αίματος στο πεπτικό σύστημα αφού φάμε. Εδώ εξάλλου οφείλεται η νύστα που εμφανίζεται σε πολλούς μετά από ένα πλούσιο γεύμα.
Συνήθως, το σώμα αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και ελέγχει κάποια αιμοφόρα αγγεία για να βοηθήσει στη ρύθμιση κανονικής αρτηριακής πίεσης. Εάν οι μηχανισμοί αποτυγχάνουν, έχουμε ζάλη, λιποθυμία και ενδεχομένως πτώσεις.
Η μεταγευματική υπόταση είναι πιο πιθανό να επηρεάσει άτομα με υψηλή αρτηριακή πίεση ή διαταραχές του αυτόνομου νευρικού συστήματος, όπως η νόσος του Parkinson.
Χαμηλή αρτηριακή πίεση από ελαττωματικά σήματα εγκεφάλου
Την λέμε και νευρωνικά διαμεσολαβούμενη υπόταση. Προκαλεί πτώση της αρτηριακής πίεσης επηρεάζοντας νεαρούς ενήλικες και παιδιά. Φαίνεται να συμβαίνει λόγω μιας κακής επικοινωνίας μεταξύ της καρδιάς και του εγκεφάλου.
Συνοψίζοντας Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για υπόταση;
Η υπόταση μπορεί να εμφανιστεί σε οποιονδήποτε, αν και ορισμένοι τύποι χαμηλής αρτηριακής πίεσης είναι πιο συνηθισμένοι σε μεγαλύτερα άτομα (άνω των 65 ετών).
Η νευρωνικά μεσολαβούμενη υπόταση επηρεάζει κυρίως τα παιδιά και τους νεότερους ενήλικες.
Τα φάρμακα έχουν ρόλο. Τα άτομα που λαμβάνουν ορισμένα φάρμακα, για παράδειγμα, φάρμακα υψηλής αρτηριακής πίεσης, έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης υπότασης
Ασθένειες. Η νόσος του Parkinson, ο Σ. Διαβήτης και κάποιες καρδιακές παθήσεις.
Έλεγχος
Σε άτομο με υπόταση και κλινική συμπτωματολογία, ο έλεγχος θα είναι κλινικός και εργαστηριακός.
Λεπτομερές ιστορικό και φυσική εξέταση και στην συνέχεια κάποιες εξετάσεις αίματος για ανίχνευση ενδεχόμενης αναιμίας. Επίσης σάκχαρο και καρδιογράφημα.
Ενδεχόμενες αλλά όχι εξετάσεις ρουτίνας, είναι το Holter 24ωρης καταγραφής καρδιακού ρυθμού και ίσως υπερηχογράφημα και test κόπωσης.
Σε γενικές γραμμές ο έλεγχος θα εξαρτηθεί από την διαγνωστική προσέγγιση του έμπειρου. γιατρού
Θεραπεία
Σε περιπτώσεις με συμπτώματα η θεραπεία εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία. Για παράδειγμα, όταν η χαμηλή αρτηριακή πίεση προκαλείται από φάρμακα, χρειάζεται αλλαγή ή διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής ή μείωση της δόσης.
Όταν ο έλεγχος δεν καθιστά σαφές τι προκαλεί την χαμηλή αρτηριακή πίεση ή σε περιστατικά όπου δεν διαθέτουμε αιτιολογική θεραπεία ο στόχος μας είναι να αυξήσουμε την αρτηριακή πίεση.
Αυτό θα γίνει με διάφορους τρόπους εξαρτώμενους από την ηλικία και την γενικότερη κατάσταση υγείας
Ένα παράδειγμα είναι η (προσεκτική) αύξηση πρόσληψης αλατιού. Πέραν αυτού ο υποτασικός πρέπει να πίνει άφθονο νερό για να διατηρεί αυξημένο τον όγκο αίματος στο αγγειακό του σύστημα.
Ελαστικές κάλτσες
Τις χρησιμοποιούμε προκειμένου να ανακουφίσουμε εκείνους που έχουν πρόβλημα φλεβικής ανεπάρκειας κάτω άκρων αλλά θα φανούν χρήσιμες και σε πάσχοντες από υπόταση.
Φάρμακα
Υπάρχουν διάφορες λύσεις που αποσκοπούν στην αγγειοσυστολή και την αύξηση του όγκου του κυκλοφορούντος αίματος και εμμέσως την αύξηση της πίεσης. Δεν πρέπει όμως να ενεργείτε αυτοσχεδιάζοντας και χωρίς την έγκριση του γιατρού σας.