Η λειτουργική δυσπεψία είναι μια χρόνια διαταραχή στο ανώτερο πεπτικό (οισοφάγος, στομάχι, 12ωδεκαδάκτυλο) στην οποία όταν γίνεται έλεγχος δεν βρίσκουμε κάποια βλάβη με την οποία θα μπορούσε να ερμηνευτεί η συμπτωματολογία όσων πάσχουν.
Με άλλα λόγια επειδή δεν βρίσκουμε ανωμαλίες στον ενδοσκοπικό και ακτινολογικό – απεικονιστικό έλεγχο και δεν υφίστανται δομικές ανωμαλίες που να εξηγούν τα επίμονα συμπτώματα, θεωρούμε αυτή τη διαταραχή λειτουργική.
Στην ιατρική βιβλιογραφία, υπάρχουν και άλλοι όροι που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή αυτής της κατάστασης, όπως δυσπεψία χωρίς έλκος, σύνδρομο ψευδούς έλκους, πύλωρο- δωδεκαδακτυλική ευερεθιστότητα, νευρογενής δυσπεψία ή ακόμα και γαστρίτιδα.
Ειδικότερα μάλιστα, η διάγνωση με την παραπλανητική ονομασία νεύρωση στομάχου, στοίχειωνε την γαστρεντρολογία τόσο παλαιότερα όσο και επί των ημερών μας.
Πρέπει να ειπωθεί εδώ ότι σαφής διάκριση των υποομάδων που απαρτίζουν την λειτουργική δυσπεψία δεν υφίσταται και για αυτό υπάρχει σύγχυση ακόμα και στο επίπεδο των ειδικών.
Πόσο συχνό μπορεί να είναι;
Πάρα πολύ. Διάφορες εκτιμήσεις υπολογίζουν ότι πρέπει να είναι πάνω από 20% ο αριθμός εκείνων που προβληματίζονται, αλλά πολύ λίγοι ζητούν βοήθεια. Άλλες εκτιμήσεις μιλάνε για αριθμούς έως και 40%.
Ο λόγος αυτής της αποχής είναι πολυσύνθετος.
Περιλαμβάνει ερμηνείες του τύπου ‘’είναι το άγχος’’, ‘’στενοχωρήθηκα πολύ αυτές τις ημέρες’’, ‘’κρυολόγησα’’, ‘’φταίνε οι καφέδες’’, ‘’με πείραξαν οι μελιτζάνες, μπάμιες, λάχανα κλπ,’’ ανάλογα τι έχει φάει καθένας πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων. ‘’θα έφαγα κάτι χαλασμένο’’ κλπ.
Έχει πάντως διαπιστωθεί ότι σε πολλούς πάσχοντες υπάρχει διαφοροποίηση της κινητικής λειτουργίας του ανώτερου πεπτικού. Εντούτοις δεν μπορούμε να πούμε για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό και γιατί οδηγεί σε συμπτώματα και έτσι η αιτία της λειτουργικής δυσπεψίας είναι άγνωστη.
Αρκετές υποθέσεις έχουν γίνει στην προσπάθεια να εξηγηθεί αυτή η κατάσταση όπως η υπερβολική έκκριση οξέος, η ύπαρξη φλεγμονής του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου, οι αλλεργίες στα τρόφιμα, ο τρόπος ζωής και οι διατροφικές συνήθειες, οι παρενέργειες φαρμάκων όπως η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και το μικρόβιο Helicobacter pylori .
Οι ψυχολογικοί παράγοντες επίσης αποτελούν μια δημοφιλή ερμηνεία και χρησιμοποιούνται κατά κόρον από ασθενείς και γιατρούς, όμως δεν υπάρχουν σαφή αποδεικτικά στοιχεία και μάλλον πρέπει να θεωρήσουμε πως αυξάνουν την υποκειμενική αντίληψη έντασης των συμπτωμάτων, παρά πως ευθύνονται για την εγκατάσταση της ίδιας της νόσου.
Τελικά, πρέπει να παραδεχτούμε ότι σήμερα τουλάχιστον, δεν γνωρίζουμε τα αληθή αίτια.
Συμπτώματα λειτουργικής δυσπεψίας
Η ασυντόνιστη αλλά και αναποτελεσματική κένωση του ανώτερου πεπτικού σωλήνα, σε συνδυασμό με αυξημένη σπλαχνική ευαισθησία, παράγουν αίσθημα πληρότητας, φούσκωμα και πόνο. Ο ασθενής δεν έχει διάθεση για φαγητό ενώ μπορεί να παραπονείται για καούρα, ξινίλα, πολλά ρεψίματα και τάση για εμετό.
Tα παράπονα είναι σποραδικά και όχι συνεχή. Ο πάσχων δεν μπορεί να τα εντοπίσει επακριβώς, ενώ ασάφεια υφίσταται και ως προς τους παράγοντες επιβάρυνσης ή ανακούφισης. Η διάρκεια μιας κρίσης μπορεί να διαρκεί για μερικές εβδομάδες ή και μήνες. Στη συνέχεια τα ενοχλήματα μπορεί να μειωθούν ή να εξαφανιστούν εντελώς για κάποιο χρονικό διάστημα.
Η διάγνωση της λειτουργικής δυσπεψίας
Ο γιατρός, σε ασθενείς όπου τα παρακάτω συμπτώματα υπάρχουν τουλάχιστον τρεις έως έξι μήνες, πρέπει να σκεφτεί τη διάγνωση λειτουργικής δυσπεψίας όταν στις εξετάσεις δεν υπάρχουν ενοχοποιητικά ευρήματα για υποκείμενη ανατομική βλάβη.
Ας σημειωθεί εδώ ότι σύγχυση μπορεί να υπάρξει λόγω καρδιακής αιτιολογίας συμπτωμάτων που έχει πελώρια σημασία να αποκλειστούν. Επιπλέον παθήσεις των χοληφόρων και της χοληδόχου καθώς και του παγκρέατος, του οισοφάγου και του στομάχου, μπορεί να εκδηλωθούν με ανάλογο τρόπο.
Τα συμπτώματα αυτά είναι
- Μεταγευματική δυσφορία (ενοχλητική πληρότητα)
• εύκολος κορεσμός με λίγο φαγητό
• επιγαστρικός πόνος
• καούρα στο επιγάστριο
Μια φορά και έναν καιρό
Στο παρελθόν οι γιατροί, για κάποιον που θα ανέφερε τέτοια συμπτώματα θα σκέφτονταν το πεπτικό έλκος. Σήμερα διαθέτοντας δυνατότητα για λεπτομερή μελέτη είτε με ακτίνες Χ (τεχνική με διπλή σκιαγραφική αντίθεση) είτε με γαστροσκόπηση, το έλκος μπορεί εύκολα να αποκλειστεί.
Εντούτοις επειδή οι διαθέσιμες εξετάσεις δεν μπορούν να αποκαλύψουν την κινητική διαταραχή, δεν έχουμε οριστική διάγνωση για την FD.
Το γεγονός αυτό προβληματίζει τον πάσχοντα ο οποίος δεν καταλαβαίνει πως οι εξετάσεις είναι καλές αλλά αυτός πάσχει. Αυτός δε ο προβληματισμός, εάν ο ιατρός δεν χειριστεί σωστά το πρόβλημα και δεν καταστήσει σαφές τι συμβαίνει, οδηγεί σε ποικιλία αρνητικών συναισθημάτων όπως η οργή, η απογοήτευση, η αμφισβήτηση και η αμφιβολία όπως και ο φόβος για κάτι που ίσως μπορεί να απειλήσει την ζωή του.
Βέβαια τέτοιος φόβος δεν υφίσταται διότι κανένα διαθέσιμο στοιχείο δεν τον υποδεικνύει.
Πως ενεργούμε σε περιστατικά FD
H διαχείριση της λειτουργικής δυσπεψίας και των διαφόρων υποομάδων της είναι δυσχερής και ιδιαίτερα προβληματική για τον γιατρό. Κάποιες διαιτητικές προφυλάξεις και αλλαγές στον τρόπο ζωής θα χρειαστεί να γίνουν αν και κανένα αντικειμενικό στοιχείο δεν συνδέει άμεσα συγκεκριμένα τρόφιμα με τη λειτουργική δυσπεψία.
Προτείνεται επομένως η αποφυγή τροφίμων που ο ίδιος ο ασθενής παρατηρεί ότι συνήθως τον ενοχλούν.
Επειδή μερικοί πάσχοντες αναφέρουν ένταση στα συμπτώματα όταν καταναλώνουν υπερβολική ποσότητα από λιπαρά ή τηγανητά τρόφιμα, γάλα και γαλακτερά, αλκοόλ, καφεΐνη, εσπεριδοειδή, μέντα, ντομάτες και μερικά μπαχαρικά, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει τον περιορισμό τους. Όχι πάντως την αυστηρή δίαιτα. Εξάλλου δεν προκαλούν όλα τα παραπάνω σε όλους τους πάσχοντες ενοχλήματα.
Η αποφυγή μεγάλων μερίδων και η κατανάλωση μικρότερων, συχνότερων γευμάτων έχει σημασία, ενώ ο ασθενής πρέπει να αποφύγει να ξαπλώσει για τουλάχιστον δύο ώρες μετά το φαγητό.
Η απώλεια βάρους σε υπέρβαρα άτομα βοηθάει. Φαίνεται ότι η μείωση της άσκησης πίεσης στο πεπτικό σύστημα ωφελεί. Ειδικότερα εκεί όπου η κινητική διαταραχή αφορά και την σωστή λειτουργία και επάρκεια της βαλβίδας του κάτω μέρους του οισοφάγου.
Η ανύψωση του κρεβατιού κατά περίπου 15 πόντους μπορεί επίσης να βοηθήσει, αλλά φροντίστε να το κάνετε αυτό ανυψώνοντας το κρεβάτι και όχι με τη χρήση μαξιλαριών.
Φαρμακευτικά μέτρα
Στοχεύουν στην βελτίωση, διόρθωση της κινητικής λειτουργίας στο ανώτερο πεπτικό, καθώς και την μείωση της οξύτητας μέσα στο στομάχι.
Για την πρώτη περίπτωση χρησιμοποιούμε φάρμακα όπως Primperan, Cilroton και Ibutin.
Για το οξύ τα Maalox, Simeco κλπ, που έχουν ιδιότητες βάσης δρουν μειώνοντας την οξύτητα.
Πέραν αυτών το Gaviscon λειτουργεί και εξουδετερώνοντας το οξύ αλλά και παρεμποδίζοντας την παλινδρόμηση υγρών στον οισοφάγο.
Ισχυρότερο αποτέλεσμα έχουμε με την χορήγηση φαρμάκων τα οποία με διαφορετικό μηχανισμό, αναστέλλουν την παραγωγή οξέως από τα αρμόδια κύτταρα του στομαχιού.
Πρόκειται για τους ανταγωνιστές των υποδοχέων ισταμίνης (*1) όπως πχ. η Ranitidine και τους ανταγωνιστές της αντλίας πρωτονίων (PPIs) όπως οι διάφορες πραζόλες (*2).
(*1) η ισταμίνη δρά σε υποδοχείς κυττάρων στο στομάχι και διεγείρει την παραγωγή HCl οξέως. Μπλοκάροντας τους υποδοχείς αυτούς δεν επιτρέπουμε στην ισταμίνη να δράσει και έτσι περιορίζουμε την παραγωγή μειώνοντας την οξύτητα.
(*2) οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (omeprazole, lansoprazole, pantoprazole, desomeprazole, rabeprazole) συγκριτικά με τους ανταγωνιστές των υποδοχέων ισταμίνης είναι πλέον ισχυροί στην αναστολή οξέως και λειτουργούν με διαφορετικό μηχανισμό.
Καταλήγοντας
Η λειτουργική δυσπεψία είναι επί της ουσίας μια ασαφής διάγνωση για την οποία δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς συμβαίνει και γιατί προκύπτει. Μπορούμε να διακρίνουμε υποομάδες μεταξύ του πλήθους των πασχόντων αλλά αυτό δεν αυξάνει την κατανόηση μας. Ο έμπειρος γιατρός μπορεί να έχει κάτι παραπάνω να προσφέρει αν είναι σε θέση να διακρίνει πως τα συμπτώματα προκύπτουν κατ επικράτηση λόγω υπερέκκρισης οξέως, κινητικής διαταραχής στην οποία συμμετέχει η παλινδρόμηση ή από γαστρική στάση (καθυστερημένο άδειασμα του στομάχου).
δείτε και: Θεραπεία λειτουργικής δυσπεψίας. Ο εύκολος τρόπος