Στην ιατρική, μιλάμε για προκαρκινικές καταστάσεις όταν βρίσκουμε κύτταρα μη φυσιολογικά (άτυπα), τα οποία μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο αν δεν θεραπευθούν.
Σε κάποιες από τις περιπτώσεις αυτές τα κύτταρα όπου η διαφορά από το φυσιολογικό περιορίζεται σε μικρές μεταβολές, μπορεί ακόμα και χωρίς καμία θεραπεία να εξαφανιστούν.
Εν τούτοις, εάν οι αλλαγές μεταδίδονται γενετικά, τότε η διαφορά τους από τα φυσιολογικά κύτταρα μεγαλώνει διαρκώς, οι απόγονοι γίνονται ολοένα και περισσότερο μη φυσιολογικοί και τελικά μετατρέπονται σε καρκίνο.
Αυτό μπορεί να χρειαστεί πολύ χρόνο για να γίνει και μια προκαρκινική κατάσταση δεν θα αλλάξει σε καρκίνο από τη μια στιγμή στην άλλη.
Οι προκαρκινικές αλλαγές λοιπόν σε ένα δείγμα μπορεί όταν τις βρίσκουμε να είναι ήπιες ή περισσότερο σοβαρές και από αυτό θα εξαρτηθεί η αντίδραση μας.
Ο τρόπος για να προσδιορίσουμε την σοβαρότητα τους είναι η περιγραφή των διαφορών των παθολογικών κυττάρων από τα φυσιολογικά, με τους παρακάτω όρους:
Υπερπλασία
Αυτό σημαίνει ότι τα διαταραγμένα κύτταρα διαιρούνται ταχύτερα από το φυσιολογικό και επομένως αυξάνονται σε αριθμό. Φαίνονται κανονικά κάτω από το μικροσκόπιο, αλλά υπάρχουν κατά περιοχές συγκεντρωμένα περισσότερα κύτταρα από το κανονικό.
Οι περισσότεροι τύποι υπερπλασίας δεν είναι προκαρκινικοί, αλλά ορισμένοι μπορεί να είναι.
Ατυπία
Με τον όρο αυτό εννοούμε ότι τα κύτταρα έχουν ελαφρά ανωμαλία σε σχέση με τα φυσιολογικά, δηλαδή δεν είναι τυπικά και όπως θα τα περιμέναμε στην εμφάνιση τους (άτυπα).
Αν και ορισμένα είδη άτυπων κυττάρων είναι προκαρκινικά την ατυπία μπορεί να την διαπιστώσουμε και σε περιπτώσεις όπου έχουμε κύτταρα από ιστούς που βρίσκονται σε φάση επούλωσης καθώς επίσης και από ιστούς όπου υπάρχει φλεγμονή.
Μετάπλαση
Όταν εξετάζοντας ένα ιστικό ή κυτταρικό δείγμα, βρίσκουμε κύτταρα που έχουν διαφορετικό τύπο και δεν ταιριάζουν σε αυτό που περιμένουμε (τουτέστιν διαφορετικότητα από τους τύπους κυττάρων που βρίσκονται συνήθως σε αυτήν την περιοχή του σώματος) μιλάμε για μετάπλαση. Τα κύτταρα στην μετάπλαση φαίνονται φυσιολογικά. Στατιστικά, οι περισσότεροι τύποι μεταπλασίας δεν είναι προκαρκινικοί αλλά δεν αποκλείεται και να είναι.
Δυσπλασία
Η δυσπλασία είναι προκαρκινική κατάσταση και σημαίνει ότι τα κύτταρα σε αυτήν δεν είναι φυσιολογικά. Στο δείγμα υπάρχουν περισσότερα παθολογικά παρά φυσιολογικά κύτταρα που αναπτύσσονται ταχύτερα από το κανονικό. Δεν είναι διατεταγμένα όπως τα κανονικά κύτταρα, δηλαδή δείχνουν διαταραχή της κανονικής ιστικής αρχιτεκτονικής.
Καρκίνωμα in situ
Πρόκειται για τον πλέον σοβαρό τύπος προκαρκινικής αλλαγής. Τα κύτταρα είναι εντόνως ανώμαλα αλλά βρίσκονται επί τόπου (in situ) και δεν έχουν αναπτυχθεί στους γύρω ιστούς. Το καρκίνωμα in situ έχει υψηλό κίνδυνο εξέλιξης σε τυπικό καρκίνο και πρέπει να αντιμετωπίζεται.
Τι κάνω αν έχω προκαρκινικές βλάβες;
Ο τακτικός έλεγχος είναι αναγκαίος.
Εάν οι μεταβολές των κυττάρων εξελίσσονται σε σοβαρότερες ή αν θεωρηθούν καρκίνος, θα ακολουθήσει θεραπευτική παρέμβαση ανάλογη με το όργανο και την περιοχή που πάσχει (*)
(*) οι προκαρκινικές βλάβες μπορεί να αφορούν πλείστες όσες περιοχές του οργανισμού όπως είναι η στοματική κοιλότητα, τα γεννητικά όργανα, ο τράχηλος της μήτρας, το δέρμα, το παχύ έντερο, το στομάχι, ο οισοφάγος, ο μαστός, ο προστάτης και πολλές άλλες ακόμα.