Ο κρόκος, ή ζαφορά περιλαμβάνεται στα πλέον γνωστά και πολύτιμα μπαχαρικά των αρχαίων πολιτισμών, για το άρωμα, το χρώμα, τις φαρμακευτικές και αφροδισιακές του ιδιότητες.
Είναι γνωστό ακόμα και από την παλαιά Παλαιά Διαθήκη, αναφέρεται από τον Όμηρο, το γνώριζαν και πιθανότατα το εμπορεύονταν οι αρχαίοι Φοίνικες οι οποίοι το προσέφεραν στην θεά Αστάρτη, ενώ η Κλεοπάτρα το χρησιμοποιούσε ως καλλυντικό. Τέλος ο Όμηρος το μνημονεύει στις ραψωδίες του (ύμνος προς Δήμητρα: κρωκήιο άνθος) ενώ άλλοι αρχαίοι Έλληνες που τον αναφέρουν είναι ο Αισχύλος, ο Αριστοφάνης, ο Σοφοκλής, ο Θεόφραστος και ο Στράβων ο οποίος μάλιστα λέει ότι στην περιοχή που είναι γύρω από το Κωρύκειο Άντρο (*) υπήρχε κρόκος άριστης ποιότητας
(*) Κωρύκειο άντρο ή και σπήλαιο του Πανός, ονομάζεται σπήλαιο στον Παρνασσό σε υψόμετρο 1300 μέτρα. Έχει σταλακτίτες με μορφή ‘’κώρυκα’’ δηλαδή ασκού καμωμένου από δέρμα ζώων. Στον πρώτο θάλαμο του σπηλαίου η ακουστική είναι εντυπωσιακή και για αυτό οι ντόπιοι το λένε σαρανταύλι.
Φυσικά, ο κρόκος ήταν γνωστός και στους αρχαίους Έλληνες γιατρούς όπως ο Ιπποκράτης, Ασκληπιός, Διοσκουρίδης, Γαληνός κ.α
Η λέξη κρόκος και τα παράγωγα της (*), ετυμολογικά φαίνεται να προέρχονται από την “κρόκη”, που στην αρχαία ελληνική σημαίνει νήμα, υφάδι που πλέκεται στο στημόνι με την σαΐτα.
(*) κρόκινος, κροκόβαπτος, κροκόεσσα, κροκόχρους και κροκωτός, με την έννοια του χρωματισμού ή του υφάσματος που βάφτηκε. Τα συναντάμε στον Αισχύλο, Θεόφραστο, Πίνδαρο, Αριστοφάνη αλλά και αργότερα στο Βυζάντιο στον Νικήτα Ευγενειανό. Υπάρχει και ρήμα (κροκίζω) που το χρησιμοποιούν ο Πλούταρχος και ο Διοσκουρίδης.
Ποικιλία εφαρμογών
Ο κρόκος έχει ποικιλία εφαρμογών στην φαρμακευτική, ζαχαροπλαστική, μαγειρική, τυροκομία, μακαρονοποιία, ποτοποιία ακόμα και την ζωγραφική. Ως χρωστική τον χρησιμοποιούσαν κυρίως οι βυζαντινοί ζωγράφοι.
Στη παραδοσιακή ιατρική χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται σαν εμμηναγωγό, για ενοχλήσεις στο στομάχι Βελτίωση πέψης), σαν αντισπασμωδικό (στο ευερέθιστο έντερο) , σαν διεγερτικό αλλά και για αρκετές ακόμα ενδείξεις.
Από την αρχαιότητα ακόμη αποδίδονταν στον κρόκο αφροδισιακές ιδιότητες.
Σήμερα
Τα αποξηραμένα κόκκινα-πορτοκαλιά στίγματα του Crocus sativus L, είναι γνωστά σαν αρωματική ουσία, χρωστική τροφίμων και παραδοσιακά βότανα.
Οι φαρμακολογικές επιδράσεις του κρόκου οφείλονται κυρίως στην κροκίνη, κροκετίνη, πικοκροκκίνη και σαφρανάλη. Εντούτοις η έρευνα συνεχίζεται εφόσον όπως ήδη γνωρίζουμε, ο κρόκος περιέχει 150 ή και περισσότερα συστατικά.
Ιδιαίτερα η κροκίνη, αποδείχτηκε να δίνει σημαντικά αποτελέσματα όπως αντικαταθλιπτικά και αντισπασμωδικά, αναλγητικά, αντικαρκινικά και άλλα και να επιδρά στο καρδιαγγειακό, το ανοσοποιητικό, το αναπνευστικό, το γεννητικό-ουροποιητικό και το κεντρικό νευρικό σύστημα.
δείτε και: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4923465/
Σύμφωνα με τις αναφορές και τα ευρήματα πλήθους επιστημονικών εργασιών, ο κρόκος μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο για να θεραπεύσει διάφορες διαταραχές του πεπτικού συστήματος μέσω χημειοπροληπτικών δράσεων, αναστολής του πολλαπλασιασμού των κυττάρων, επαγωγής της απόπτωσης, αντιοξειδωτικών επιδράσεων, εξουδετέρωσης ελεύθερων ριζών, προστατευτικής γονιδιακής δράσης, πρόληψης της υπεροξείδωσης λιπιδίων και τέλος μέσω ισχυρής αντιφλεγμονώδους δράσης.
Τα αποτελέσματα των προαναφερθέντων μηχανισμών δείχνουν πιθανές θεραπευτικές ιδιότητες του κρόκου (σαφράν) έναντι του καρκίνου του ήπατος, της ηπατοτοξικότητας, του λιπώδους ήπατος, της υπερλιπιδαιμίας, του καρκίνου του στομάχου, του πεπτικού έλκους, του καρκίνου του παχέος εντέρου, της ελκώδους κολίτιδας, του σακχαρώδους διαβήτη και του καρκίνου του παγκρέατος.
Επιπλέον ως αντισπασμωδικό εμφανίζει δράση και σε περιστατικά σπαστικής κολίτιδος (γνωστή σήμερα σαν ευερέθιστο έντερο)