Ίσως ‘’κομίζω γλαύκα ες Αθήνας’’ λέγοντας το, αλλά η γήρανση η οποία προκαλεί πολυάριθμες αλλαγές στην ακεραιότητα των ιστών και έκπτωση της λειτουργικότητας των οργάνων, δεν είναι μόνο θέμα εμφάνισης και αισθητικής αλλά πρωταρχικός παράγων κινδύνου για την ανάπτυξη πολλών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων και των νευροεκφυλιστικών νοσημάτων.
Έτσι στις μεγαλύτερες ηλικίες, στον εγκέφαλο, οι ανατομικές και φυσιολογικές μεταβολές που έχουν συμβεί, μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τις γνωστικές λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της μνήμης, της προσοχής, της εκτελεστικής λειτουργίας και της αντίληψης.
Αν και οι ακριβείς μοριακοί μηχανισμοί μέσω των οποίων η γήρανση του εγκεφάλου τελικά οδηγεί σε σημαντικές αλλαγές σε ορισμένους γνωστικούς τομείς και ως συνέπεια σε νευροεκφυλιστικές ασθένειες δεν μας είναι απόλυτα γνωστοί και εξακολουθούν να ερευνώνται, είναι ευρύτατα αποδεκτό ότι:
α) υπάρχει αυξημένη φλεγμονή,
β) μιτοχονδριακή δυσλειτουργία,
γ) διαταραγμένη ομοιόσταση ασβεστίου και
δ) αυξημένο οξειδωτικό στρες μέσα στον εγκέφαλο
που έχουν μείζονα ευθύνη για ότι ακολουθεί.
Δυστυχώς, τα περιστατικά νευροεκφυλιστικής νόσου αναμένεται να αυξηθούν καθώς αυξάνει το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης και έτσι μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μεγαλώνει. Αυτό, εκτός του κοινωνικού κόστους τόσο για τον πάσχοντα όσο και το οικογενειακό περιβάλλον του, θα έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερο οικονομικό βάρος στις οργανωμένες κοινωνίες.
Καθίσταται επομένως φανερό ότι η έγκαιρη ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών για τη διαχείριση αυτών των επιζήμιων επιδράσεων της γήρανσης, πρέπει να αποτελέσει υψηλή ατομική, οικογενειακή και κρατική προτεραιότητα ώστε να εμποδιστεί η ανάπτυξη νευρολογικών παθολογιών στον γηράσκοντα πληθυσμό.
Μια σοβαρή ελπίδα
Τα καροτενοειδή είναι μια μεγάλη κατηγορία ενώσεων που συντίθενται σε φυτά και ορισμένους φωτοσυνθετικούς μικροοργανισμούς. Άλλοτε εμπλέκονται άμεσα στη φωτοσύνθεση, ενώ άλλοτε χρησιμοποιούνται ως μέσο προστασίας από τη φωτοοξείδωση και τις εξ αυτής βλάβες.
Τα βρίσκουμε στα κόκκινα, πορτοκαλί ή κίτρινα φρούτα και στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (είναι οι χρωστικές που τους προσδίδουν αυτό το χρώμα). Αν και πολλά καροτενοειδή έχουν εντοπιστεί στη φύση, πολύ λιγότερα καταναλώνονται από τον άνθρωπο και φθάνουν σε ανιχνεύσιμα επίπεδα στον ορό και τους ιστούς όπου κάποια από αυτά μπορούν να μετατραπούν σε βιταμίνη Α στους ανθρώπους.
Υποδιαιρούνται περαιτέρω σε καροτίνες και ξανθοφυλλίνες και έχουν ερευνηθεί εντατικά για το ρόλο τους στην ανθρώπινη υγεία.
Έχει δειχθεί μέχρι σήμερα ότι ορισμένα καροτενοειδή μπορούν πράγματι να προάγουν την υγεία και να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης ποικίλων ασθενειών.
Τα τελευταία χρόνια, ένα εξ αυτών που ονομάζεται ασταξανθίνη, μελετήθηκε σε ευρύ φάσμα κλινικών βλαβών, συμπεριλαμβανομένων καρδιαγγειακών παθήσεων, του μεταβολικού συνδρόμου, των γαστρικών ελκών και του καρκίνου, στις οποίες γνωρίζουμε πως συμμετέχει χρόνια φλεγμονή,
Επιπλέον ελέγχεται η επίδραση της ασταξανθίνης στην διαδικασία παθογένεσης του οξειδωτικού στρες. Με τα έως τώρα δεδομένα, η αντιοξειδωτική αυτή χρωστική έχει ήδη εγκριθεί ως συμπλήρωμα διατροφής και είναι διαθέσιμη στο εμπόριο. Δεν έχουν διαπιστωθεί ουσιώδεις δυσμενείς επιδράσεις από την λήψη της, είναι δηλαδή ασφαλής.
Όπως έχει αποδειχθεί, η ασταξανθίνη διασχίζει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και έτσι ανιχνεύεται στον εγκεφαλικό ιστό, κάτι που την καθιστά ελκυστικό υποψήφιο περαιτέρω έρευνας.
Γνωρίζουμε πως τα αντιδραστικά είδη οξυγόνου (ROS) έχουν σημαντικούς ρόλους στην κανονική λειτουργία του εγκεφάλου, στην παραγωγή ενέργειας και στις οδούς σηματοδότησης. Οι τελευταίες είναι ευαίσθητες στην οξειδοαναγωγή.
Υπάρχουν εντούτοις πολλοί ενδογενείς αντιοξειδωτικοί μηχανισμοί προκειμένου να προστατευθεί ο οργανισμός από την υπερβολική παραγωγή ROS και την επακόλουθη βλάβη ιστών. Η εξασθένιση τους (όπως η απώλεια υπεροξειδιο δισμουτάσης (SOD), καταλάσης και γλουταθειόνης,) σχετίζεται με την γήρανση συμβάλλοντας σε μια κατάσταση ανεπαρκώς ελεγχόμενου οξειδωτικού στρες στον εγκέφαλο.
Έτσι, το ζωτικό αυτό όργανο δεν μπορεί να καταπολεμήσει τις επιβλαβείς επιδράσεις των ROS και προοδευτικά συσσωρεύονται βλάβες σε πρωτεΐνες, λιπίδια και νουκλεοτίδια με επακόλουθο την κυτταρική δυσλειτουργία και την εγκατάσταση γνωστικής εξασθένησης .
Για τους ανωτέρω λόγους η επικέντρωση του επιστημονικού ενδιαφέροντος στην ανάπτυξη αντιοξειδωτικών θεραπειών για τη ρύθμιση των παθολογιών του κεντρικού νευρικού συστήματος έχει αυξηθεί στα τελευταία χρόνια.
Παρά ταύτα, ενώ υπάρχει σε προκαταρκτικές μελέτες πληθώρα εμπειρικών ενδείξεων ότι τα αντιοξειδωτικά μπορούν να αποτελέσουν αποτελεσματική θεραπεία, η εφαρμογή τους απέτυχε αρκετές φορές να δειχτεί σε κλινικές δοκιμές.
Αυτό μπορεί μερικώς να εξηγηθεί από την πολύπλοκη παθολογία των νευροεκφυλιστικών διαταραχών στις οποία δεν μετέχει μόνο το οξειδωτικό στρες αλλά και πολλοί άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στη νευρωνική δυσλειτουργία στη γήρανση και την ασθένεια.
Ακριβώς εξαιτίας αυτού, η ασταξανθίνη φαίνεται να είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση διότι έχει πολλαπλές βιολογικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας αύξησης των ενδογενών αντιοξειδωτικών αμυντικών μηχανισμών και επομένως της προστασίας της νευρωνικής ακεραιότητας, ειδικά των ηλικιωμένων στους οποίους υπάρχει αυξημένη φλεγμονή στους εγκεφάλους.
Πρόσφατα μάλιστα στοιχεία αποδεικνύουν ότι η AXT μπορεί όχι μόνο να εμποδίσει την βλάβη αλλά και να προάγει την νευρογένεση και την πλαστικότητα.
Η νευρογένεση όπως είναι πλέον δεκτό, συμβαίνει καθ’ όλη τη διάρκεια της ενηλικίωσης μας, κυρίως σε δύο περιοχές του εγκεφάλου που βρίσκονται στην οδοντωτή έλικα του ιππόκαμπου. Ξέρουμε ότι ο ιππόκαμπος είναι απαραίτητος για τη μάθηση και τη μνήμη, επομένως η νευρογένεση παίζει ρόλο σε αυτές τις γνωστικές διαδικασίες. Δεν γνωρίζουμε σήμερα τους ακριβείς μηχανισμοί ρύθμισης της νευρογένεσης αλλά η προαγωγή της μέσω συμπλήρωσης της ΑΧΤ μπορεί να αυξήσει τη γνωστική λειτουργία.
Οι σύγχρονες έρευνες παρέχουν αποδείξεις που υποδεικνύουν ότι η ασταξανθίνη μπορεί αφενός να είναι χρήσιμη στην καθυστέρηση ή και την βελτίωση της γνωστικής εξασθένησης που σχετίζεται με την γήρανση, αφετέρου δε στην ανακούφιση της παθοφυσιολογίας διαφόρων νευροεκφυλιστικών ασθενειών.
δείτε και:
Η ασταξανθίνη και η καρδιά μας
Η ασταξανθίνη και τα οφέλη της στην Alzheimer ή την Parkinson