1400 Γραμμαρια

                         

Το δηλώνουμε χωρίς να ξέρουμε τι σημαίνει.

Εάν κάποιος μετρητής επαναλαμβανόμενων λέξεων, κατέγραφε όσα λέγονται κάθε ημέρα από τους Έλληνες, ως πρώτη λέξη θα κατέτασσε το ‘’άγχος’’.

Η αμέσως επόμενη –φαντάζομαι- είναι εκείνη που χρησιμοποιείται καταχρηστικά από την νεολαία.

Το άγχος, βρίσκεται, ως δήλωση, στα χείλη σχεδόν όλων των ανθρώπων. Μπορούμε να πούμε όμως πως η λέξη αυτή, όχι μόνο χρησιμοποιείται πολύ συχνά, αλλά και άστοχα, αφού ο άνθρωπος που την προφέρει της ‘’φορτώνει’’ τα πάντα και την θεωρεί ως ερμηνεία όσων δυσάρεστων του συμβαίνουν, την ίδια ώρα που δεν είναι σε θέση να δώσει ένα ορισμό για το τι ακριβώς σημαίνει.

Έτσι, κλαίμε αλλά και ‘’χαζογελάμε’’, γιατί ‘’έχουμε άγχος’’, τρώμε πολύ ή δεν θέλουμε καθόλου φαγητό για τον ίδιο λόγο, εντατικοποιούμε τις δραστηριότητες μας ή παραμένουμε απαθείς, πάλι εξαιτίας του, κλπ. κλπ. κλπ.

Τι είναι όμως άγχος και ποιος κοινός παρονομαστής υπάρχει πίσω από τους πολλούς όρους που χρησιμοποιούνται (πίεση, stress, ένταση, κλπ) για να περιγράψουν αυτή την εμπειρία;

Το άγχος επιστημονικά, μπορεί να οριστεί σαν ένα είδος δυσάρεστης συγκίνησης. Υπάρχουν και άλλα είδη δυσάρεστων συγκινήσεων (θλίψη, οργή, θυμός) αλλά το άγχος διακρίνεται διότι συνδέεται πάντοτε με έναν επαπειλούμενο κίνδυνο.

Ο κίνδυνος αυτός μπορεί να απειλεί την ζωή μας ή την υγεία μας, μπορεί να σχετίζεται με επικείμενες εξετάσεις, ίσως αφορά οικονομικά, οικογενειακά ή ερωτικά αδιέξοδα και άλλα πολλά.

Κάποιες φορές ο κίνδυνος δεν είναι τόσο εμφανής ή είναι σαφώς υπερβολικός ως προς την εκτίμηση του. Όμως η αξιολόγηση δεν είναι αντικειμενική αλλά υποκειμενική, αφορά έναν έκαστο εξ ημών και πάντα, εφόσον αληθεύει ή έστω και υπερεκτιμάται, θα προκαλέσει άγχος.

Ποιες μορφές μπορεί να πάρει το άγχος;

Την δυσάρεστη αίσθηση που βιώνουμε όταν έχουμε άγχος μπορούμε να την ονομάσουμε φοβία, σε όλες τις περιπτώσεις όπου η αιτία είναι γνωστή. Μπορεί επομένως να φοβόμαστε τις αράχνες, τα ποντίκια ή τα φίδια, αλλά και το μεγάλο ύψος, τα ασανσέρ και άλλους κλειστούς χώρους, τις μεγάλες ταχύτητες ενός οχήματος στο οποίο επιβαίνουμε ή τα αεροπλάνα.  Στις περιπτώσεις αυτές και όλες τις ανάλογες, η απομάκρυνση μας από το ‘’φοβογόνο’’ αντικείμενο, καταργεί το δυσάρεστο αίσθημα και αισθανόμαστε καλά.

Όμως, πολλές φορές δεν είναι δυνατόν να εξακριβωθεί η αιτία του άγχους, δεν μπορούμε δηλαδή να προσδιορίσουμε κάποιο συγκεκριμένο ‘’φοβογόνο’’ αίτιο όπως γίνεται στις φοβίες. Οι άνθρωποι που βιώνουν δυσάρεστα συναισθήματα με τέτοιο τρόπο δεν είναι σε θέση να ερμηνεύσουν το γιατί. Ανησυχούν θα λέγαμε ‘’για όλα’’ αλλά δεν εξειδικεύουν τίποτα και δεν είναι σε θέση να ελέγξουν την ανησυχία τους. Σε περιπτώσεις σαν και αυτές μιλάμε για γενικευμένο άγχος.

Ο τρόπος ‘’εισόδου’’ και εγκατάστασης του άγχους είναι συνήθως σταδιακός. Η δυσάρεστη αίσθηση δεν είναι πολύ έντονη και κλιμακώνεται σταδιακά χωρίς να φτάνει σε ακραίες καταστάσεις. Εάν παρατηρηθούν απότομες κρίσεις έντονου άγχους τότε το ονομάζουμε ‘’πανικό’’.

Ο πανικός μπορεί να είναι εντελώς αιφνίδιος και χωρίς να προηγηθούν συμπτώματα. Συνδυάζεται πιο συχνά με τις φοβίες.

Παθολογικό άγχος

Όλοι οι άνθρωποι θα νοιώσουν στη ζωή τους ένταση και φόβο και, τις περισσότερες φορές, το ξεπερνούν μόνοι τους. Στις περιπτώσεις που τα δυσάρεστα συναισθήματα μας είναι απροσδιόριστα ως προς την αιτία αλλά και επίμονα και έντονα, θα χρειαστεί η βοήθεια του γιατρού.

Πρόκειται για παθολογικό άγχος (φοβικό ή γενικευμένο) που δεν διαφέρει από το φυσιολογικό παρά μόνο στην ένταση και την διάρκεια. Ένα τέτοιο έντονο άγχος, επηρεάζει πολύ σοβαρά τη ζωή μας και διαταράσσει την καθημερινότητα μας.

Τα προβλήματα που δημιουργεί, η αδυναμία μας να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας σε εργασία, η μειωμένη δημιουργικότητα, επικοινωνία με τρίτους εντός και εκτός οικογενειακού ή εργασιακού περιβάλλοντος κλπ. περιγράφονται ως ‘’αγχώδης διαταραχή’’.

Αγχώδης διαταραχή (πολύ σοβαρή) μπορεί να παρουσιαστεί συχνά μετά από ένα ιδιαίτερα έντονο στρες που δεν συμβαίνει σε όλους, αλλά είναι εξαίρεση (βασανιστήρια, ατύχημα, βιασμός, ναυάγιο, καταστροφικός σεισμός κλπ). Το άτομο επαναφέρει διαρκώς το τραυματικό γεγονός, με αναμνήσεις που δεν μπορεί να ελέγξει ή και με όνειρα. Μοιάζει σαν να ξαναζεί όλα τα δυσάρεστα συμβάντα και μπορεί να οδηγηθεί ακόμα και σε παραισθήσεις , ψευδαισθήσεις, ή και σχιζοειδείς συμπεριφορές.

Πανικός

Οι κρίσεις πανικού είναι συνηθισμένες. Ευτυχώς σε λίγους ανθρώπους θα είναι συχνές ώστε να γίνουν βασανιστικές και να επηρεάσουν την καθημερινή τους ζωή και εργασία. Εάν όμως οι κρίσεις είναι συχνές και αποδιοργανώνουν το άτομο που αγωνιά στην σκέψη του τι θα γίνει αύριο όταν συμβεί η επόμενη κρίση, μιλάμε για ‘’διαταραχή πανικού’’.

Με άλλα λόγια η ένταση και συχνότητα οδηγούν σε ένα κύκλο  υπερβολικού άγχους και φόβου που συνοδεύονται από ποικίλα  σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα τα οποία δεν σχετίζονται με κάποια άλλη συγκεκριμένη παθολογική κατάσταση.

Από επιδημιολογική πλευρά προκύπτει ότι η διαταραχή πανικού κυμαίνεται από 1,5-3% στο γενικό πληθυσμό. Ποσοστό περίπου 3-4% θα βιώσει κρίσεις πανικού.  Το ποσοστό (δηλδή η πιθανότητα να συμβεί) αυξάνεται σε 10% όταν επικεντρωθούμε σε ανθρώπους που έχουν ξανά πάθει  μία κρίση πανικού στη ζωή τους.

Αρκετοί από όσους πάσχουν από πανικό, (περίπου 1/3), εμφανίζουν και αγοραφοβία.

Για λόγους που δεν μας είναι γνωστοί, οι γυναίκες πάσχουν 2-3 φορές συχνότερα σε σχέση με τους άντρες.

Αγοραφοβία

Όσοι παθαίνουν κρίσεις πανικού, μπορεί να εμφανίζουν και αγοραφοβία. Ουσιαστικά πρόκειται για την έντονη ανησυχία τους σχετικά με το τι θα μπορούσε να συμβεί σε μια επόμενη κρίση. Ανησυχούν μήπως η κρίση συμβεί όταν οδηγούν, ή εργάζονται, ιδίως αν χειρίζονται επικίνδυνα μηχανήματα. Ανησυχούν ακόμη για το ενδεχόμενο μια κρίση να συμβεί σε απόμερη περιοχή, όπου δεν θα μπορέσουν να έχουν βοήθεια. Τέλος προβληματίζονται για την εντύπωση που θα σχηματίσουν οι γύρω τους, αν κάποια στιγμή σε μια κοινωνική συναναστροφή συμβεί να έλθει μια κρίση.

Επειδή έχουν διαπιστώσει ότι η ταχεία μετάβαση σε ‘’ασφαλές’’ μέρος και η απομάκρυνση από το ‘’ανασφαλές’’, βελτιώνει τα συμπτώματα τους, φροντίζουν να αποφεύγουν διάφορα πράγματα (πχ. Λεωφορεία, τραίνα, υπόγειο σιδηρόδρομο, αεροπλάνα, κλειστούς χώρους κλπ).

Συχνά αποφεύγουν τα σούπερ μάρκετ και τα σινεμά, ενώ επίσης αισθάνονται δυσάρεστα να καθίσουν ‘’σε ουρά’’. Το αποτέλεσμα από όλα αυτά είναι ότι επηρεάζεται πολύ σημαντικά όλη η ζωή τους.

Να σημειωθεί ότι η αγοραφοβία μπορεί να υπάρχει και μόνη της χωρίς συμμετοχή διαταραχής πανικού αν και τις περισσότερες φορές είναι φυσικό επακόλουθο του πανικού.