Είναι ένας από τους πλέον σημαντικούς αδένες του ενδοκρινικού συστήματος. Βρίσκεται στο λαιμό μας, ακριβώς μπροστά από τους χόνδρους του λάρυγγα (εικόνα) και έχει δύο λoβούς, αριστερό και δεξιό που ενώνονται μεταξύ τους με ένα ισθμό.
Παράγει τρεις ορμόνες: Την θυροξίνη που την ξέρουμε και σαν Τ4, την τριιωδοθυρονίνη, γνωστή μας και ως Τ3 και την καλσιτονίνη.
Όλες έχουν σπουδαία σημασία για τον οργανισμό μας.
Η καλσιτονίνη παίζει σπουδαίο ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου. Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται (εκτός των άλλων) και για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης (πρόβλημα κυρίως γυναικείο μετά την εμμηνόπαυση).
Όσο αφορά στην έκκριση Τ3 και Τ4, τυχόν διαταραχές οδηγούν σε προβλήματα που είναι γνωστά ως ‘’παθήσεις του θυρεοειδούς’’. Οι διαταραχές αυτές (στην παραγωγή και στην έκκριση) είναι πολύ συχνές.
Η έκκριση της Τ3 και Τ4 ρυθμίζεται από μια άλλη ορμόνη που παράγεται στην υπόφυση (έναν άλλο ενδοκρινή αδένα) που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου μας. Την ρυθμιστική αυτή ορμόνη την λέμε θυροειδοτρόπο (ή TSH).
Για να γίνει η σύνθεση των θυροειδικών ορμονών είναι απαραίτητο το Ιώδιο. Αν δεν υπάρχει, η έλλειψη του οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή ορμονών. Κάποτε αυτό ήταν συχνό, κυρίως σε κατοίκους ορεινών περιοχών. Σήμερα με την ιωδίωση του αλατιού μαγειρικής συμβαίνει σπάνια.
Ποια είναι η δράση των θυρεοειδικών ορμονών;
Οι θυροειδικές ορμόνες ρυθμίζουν τον μεταβολισμό του οργανισμού μας από την πρώτη στιγμή της ζωής μας. Στη βρεφική και παιδική μας ηλικία είναι απόλυτα απαραίτητες για τη σωματική και πνευματική μας ανάπτυξή. Αν υπάρχει έλλειψη στην ηλικία αυτή, θα προκύψουν παιδιά με σωματική και πνευματική καθυστέρηση (κρετίνοι – κρετινισμός).
Για αυτό το λόγο σήμερα, σε κάθε παιδί που θα γεννηθεί, κάνουμε εξέταση ρουτίνας των θυρεοειδικών ορμονών, σώζοντας πολλά παιδιά που διαφορετικά θα είχαν πρόβλημα. Να σημειωθεί εδώ ότι η έλλειψη των ορμονών του θυρεοειδούς μπορεί να είναι και συγγενής.
Υπερλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα
Είναι γνωστή σαν υπερθυρεοειδισμός. Οφείλεται σε υπερβολική παραγωγή θυρεοειδικών ορμονών, που μπορεί να είναι διάχυτη ή εντοπισμένη.
Έχουμε επομένως δυο μορφές υπερθυρεοειδισμού: τη διάχυτη τοξική βρογχοκήλη (υπερπαραγωγή σε όλο τον αδένα) και την εντοπισμένη με υπερπαραγωγή ορμονών σε ένα όζο (τοξική οζώδης βρογχοκήλη ή τοξικό αδένωμα). Αν οι όζοι είναι περισσότεροι μιλάμε για πολυοζώδη τοξική βρογχοκήλη ή πολυοζώδες τοξικό αδένωμα.
Η τοξική βρογχοκήλη που είναι διάχυτη λέγεται από τους γιατρούς και νόσος Gravesή και νόσος Basedow.
Διευκρινίζουμε εδώ για να μην μπερδεύουμε τον αναγνώστη ότι ο όρος βρογχοκήλη δεν έχει να κάνει με τη λειτουργικότητα αλλά με το μέγεθος του θυρεοειδούς. Μπορεί δηλαδή να έχω βρογχοκήλη (αύξηση του μεγέθους του αδένα) αλλά η λειτουργία να είναι κανονική, χωρίς υπέρ ή υπό παραγωγή ορμονών.
Ο Υπερθυρεοειδισμός και τα συμπτώματα του
Η υπερπαραγωγή θυρεοειδικών ορμονών παρουσιάζεται συχνότερα στις γυναίκες. Οι κλινικές εκδηλώσεις παρουσιάζουν ποικιλία ανάλογα με τη βαρύτητα και τη χρονική διάρκεια της νόσου. Έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί, για μεγάλο χρονικό διάστημα να υπάρχει σε λανθάνουσα μορφή, προκαλώντας ήπια συμπτώματα που δεν γίνονται εύκολα αντιληπτά από τον ασθενή και ίσως και το γιατρό.
Όταν η κατάσταση προχωρήσει ο ασθενής παρουσιάζει με προοδευτικά αυξανόμενη ένταση, διάφορα συμπτώματα όπως:
· νευρικότητα,
· μυϊκή αδυναμία και εύκολη κόπωση,
· αϋπνίες, ταχυκαρδία,
· εύκολο λαχάνιασμα,
· καρδιακή αρρυθμία (ο ασθενής την περιγράφει σαν χτύπο στην καρδιά), με σταμάτημα της αναπνοής.
Επιπλέον ο ασθενής που είναι νευρικός και ευερέθιστος έχει εξάψεις, δεν αντέχει τη ζέστη, τρώει πολύ γιατί η όρεξή του είναι αυξημένη και όμως δεν κερδίζει (ίσως και να χάνει) βάρος. Από το πεπτικό του σύστημα μπορεί να υπάρχουν μεταβολές στις κενώσεις που προοδευτικά μπορεί να γίνουν διαρροϊκές.
Τα χέρια και ιδιαίτερα τα δάχτυλα τρέμουν ελαφρά, ιδίως όταν είναι τεντωμένα και ο άρρωστος δυσκολεύεται στις λεπτές κινήσεις (πχ, να βελονιάσει), ενώ οι παλάμες του είναι ζεστές και υγρές. Τα μαλλιά είναι λεπτά, εύθρυπτα και πέφτουν εύκολα. Στις γυναίκες υπάρχει ολιγομηνόρροια.
Σε νέα άτομα κυρίως, μπορεί τα μάτια να είναι λαμπερά και να προέχουν (το λάμπον όμμα των υπερθυρεοειδικών και ο εξόφθαλμος) ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, κυρίως ενηλίκων, υπάρχουν πόνοι στα κόκαλα.
Υπολειτουργία του θυρεοειδούς αδένα
Εδώ έχουμε μειωμένη έκκριση θυρεοειδικών ορμονών. Ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να είναι:
πρωτοπαθής και να οφείλεται σε βλάβη του ίδιου του θυρεοειδούς ή να είναι και
δευτεροπαθής όταν υπάρχει πρόβλημα στην υπόφυση, η οποία όπως ήδη είπαμε, με την θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH), δίνει φυσιολογικά την εντολή στο θυρεοειδή για την παραγωγή των ορμονών του.
Ο πρωτοπαθής υποθυρεοειδισμός μπορεί να παρουσιαστεί και από τη γέννηση (αγενεσία του θυρεοειδούς), να οφείλεται σε διαταραχές στη σύνθεση των ορμονών που συνήθως είναι εκ γενετής, στην ελλιπή πρόσληψη Ιωδίου με τις τροφές, σε καταστροφή του θυρεοειδούς με ραδιενεργό Ιώδιο, στην χειρουργική αφαίρεσή αδένα, σε διάφορες φλεγμονές που προσβάλλουν το θυρεοειδή καθώς και στη λήψη μερικών φαρμάκων που τον βλάπτουν.
Ο υποθυρεοειδισμός μπορεί να εμφανισθεί λόγω χορήγησης αντιθυρεοειδικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού.
Άλλα φάρμακα όπως το λίθιο (ψυχικές παθήσεις), η αμιοδαρόνη (αντιαρρυθμικό), η ιντερφερόνη-α (ηπατικές παθήσεις), μπορούν να επηρεάσουν την θυρεοειδική λειτουργία. Όσοι τα παίρνουν χρειάζονται ανά εξάμηνο ή ανά έτος έλεγχο.
Ο Υποθυρεοειδισμός και τα συμπτώματα του
Όπως στον υπερθυρεοειδισμό έτσι και εδώ τα συμπτώματα και οι κλινικές εκδηλώσεις του υποθυρεοειδισμού είναι συνάρτηση της βαρύτητας και της χρονικής διάρκειας της ύπαρξης του, επιπλέον δε της ηλικίας του ασθενούς.
Η νόσος στους ενήλικες παρουσιάζεται κυρίως στις γυναίκες (6-7 φορές πιο συχνά από ότι σε άνδρες). Εκδηλώνεται με προοδευτική εγκατάσταση σωματικής αλλά και πνευματικής νωθρότητας (βραδυψυχισμός, έκπτωση μνήμης, αδυναμία συγκέντρωσης). Υπάρχει επίσης μεγάλη ευαισθησία στο κρύο που δεν το αντέχουν, αίσθημα κόπωσης, βραδυκαρδία, δυσκοιλιότητα και αύξηση του βάρους. Το δέρμα γίνεται ξερό και τραχύ. Υπάρχει έκπτωση στην σεξουαλική διάθεση και διαταραχές του κύκλου.
Σε προχωρημένα και χωρίς θεραπεία στάδια η εμφάνιση του – της ασθενούς έχει μια χαρακτηριστική όψη. Το πρόσωπο είναι ωχρό με αύξηση του λίπους. Τα βλέφαρα είναι πρησμένα και τα φρύδια αραιά. Τα μαλλιά τους είναι ξερά και αραιά, η γλώσσα μεγάλη και παχιά ενώ η φωνή είναι βραχνή και η ομιλία αργή.
Σε πολύ προχωρημένες μορφές, μπορεί να μαζευτεί υγρό μέσα στην κοιλιά (ασκίτης) ή να προκύψει περικαρδίτις (υγρό γύρω από την καρδιά). Αν δεν υπάρξει βοήθεια ο ασθενής θα παρουσιάσει προοδευτική υποθερμία και μπορεί να πέσει σε κώμα.
Στην περίπτωση που ο υποθυρεοειδισμός αφορά παιδιά, η έγκαιρη διάγνωση είναι αναγκαία αλλά -όχι σπάνια- δεν μπαίνει έγκαιρα και το τίμημα που θα πληρωθεί (σωματικά και πνευματικά) θα είναι βαρύ. Η καθυστέρηση στη διάγνωση οφείλεται στο ότι το παιδί που θα γεννηθεί υποθυρεοειδικό μπορεί να φαίνεται αρχικά φυσιολογικό.
Αργότερα γίνεται αντιληπτό πως είναι υπερβολικά ήσυχο, κοιμάται συνεχώς πολύ, κινείται λιγότερο και με αργές κινήσεις ενώ είναι και δυσκοίλιο. Η γλώσσα του είναι μεγάλη, βγαίνει απ’ το στόμα, το δέρμα είναι κρύο, το κλάμα είναι βραχνό και ο αφαλός του μπορεί να προέχει (ομφαλοκήλη).
Η διάγνωση και η θεραπεία
Για τον υπερθυρεοειδισμό: Η διάγνωση απαιτεί σημαντική κλινική εμπειρία και θα τεθεί δύσκολα σε εντελώς πρώιμα στάδια, αλλά στην πάροδο του χρόνου και με την εγκατάσταση πλέον τυπικών συμπτωμάτων είναι εύκολη. Η εκτίμηση του γιατρού και ο προσανατολισμός του προς τον υπερθυρεοειδισμό θα τεκμηριωθεί με ειδικές εξετάσεις αίματος όπου θα μετρηθούν τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών και θα σχηματιστεί εικόνα για τη λειτουργική κατάσταση του θυρεοειδούς αδένα. Επιπλέον διαθέτουμε το υπερηχογράφημα και το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς δύο εξετάσεις που μας πληροφορούν για την ανατομική κατάσταση του.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση του υπερθυρεοειδισμού γίνεται είτε με τη χορήγηση ειδικών αντιθυρεοειδικών φαρμάκων είτε με τη χορήγηση ραδιενεργού Ιωδίου (που έχει την ικανότητα να καταστέλλει τον υπερλειτουργούντα θυρεοειδή) είτε τέλος με χειρουργική αφαίρεση ενός τμήματος ή και ολόκληρου του θυρεοειδούς.
Στις περιπτώσεις που θα καταστρέψουμε το θυρεοειδή με ραδιενεργό Ιώδιο ή θα τον αφαιρέσουμε όλο, πρέπει υποχρεωτικά ο ασθενής να παίρνει για όλη τη ζωή του θεραπεία υποκατάστασης (χορήγηση θυρεοειδικών ορμονών με χάπια από το στόμα).
Για τον υποθυρεοειδισμό: Ισχύει πάντοτε η ανάγκη της διάγνωσης σε όσο γίνεται πιο πρώιμο στάδιο. Για τα παιδιά αυτό είναι εύκολο πλέον γιατί η εξέταση των ορμονών μετά την γέννηση έγινε ρουτίνα.
Στους ενήλικες ο προσδιορισμός των θυρεοειδικών ορμονών και της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης μαζί με το υπερηχογράφημα και το σπινθηρογράφημα του θυρεοειδούς είναι αρκετά.
Η θεραπεία του υποθυρεοειδισμού απαιτεί δια βίου τη χορήγηση υπό μορφή χαπιού της ορμόνης που λείπει.
Εκείνο που έχει πολύ μεγάλη σημασία είναι να καταλάβει ο ασθενής ότι δεν μπορεί να αυτοσχεδιάζει, να διακόπτει όποτε θέλει το φάρμακο ή να τροποποιεί αυθαίρετα τη δοσολογία. Πρόκειται για χορήγηση ουσίας απαραίτητης, χωρίς την οποία προκύπτει στον οργανισμό μας πρόβλημα.
Σε περιπτώσεις βρεφικού ή παιδικού υποθυρεοειδισμού χρειάζεται ακόμα μεγαλύτερη προσοχή. Οι γονείς πρέπει να λάβουν σχολαστική μέριμνα της αδιάλειπτης χορήγησης του φαρμάκου και της εκπαίδευσης του παιδιού για να συνεχίσει κάποια στιγμή μόνο του με συνέπεια.
ΑπάντησηΑκύρωση απάντησης